Walka o uśmiech dziecka. 138 lat temu urodził się Kornel Makuszyński

8 stycznia 1884 roku w Stryju urodził się Kornel Makuszyński. Był powieściopisarzem, felietonistą, krytykiem teatralnym, poetą, autorem licznych książek dla dzieci i młodzieży.

Makuszyński większość swojej twórczości pisarskiej poświęcił najmłodszym, jego praca literacka i działalność była walką o uśmiech dziecka. W swoich czytelnikach wyrabiał poczucie humoru i zachęcał do zastanowienia się nad wartością etyczną czynów ludzkich.

Zaciekawiał, bawił, ale i uczył, przemycając w swych książkach problemy wychowawcze i wartości patriotyczne. „Należy do najpoczytniejszych pisarzy polskich i najświetniejszych humorystów w literaturze polskiej; twórczość jego jest wyrazem optymistycznej pogody ducha” – czytamy w „Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powszechnej” Wydawnictwa Gutenberga.

Był klasykiem humoreski i dowcipnego felietonu. Jego twórczość dla dzieci i dorosłych przepojona jest ogromnym ciepłem i zrozumieniem dla drugiego człowieka. Na kartach swoich powieści ukazuje bohaterów, którzy kierując się w życiu współczuciem dla pokrzywdzonych, jak również wiarą w trwałe związki przyjaźni, zawsze wierni są zasadom moralnym i przekonaniu, że w każdym ludzkim sercu mieści się wiele dobra.

Sam Makuszyński we fragmencie pięknego wiersza pt. „Inwokacja” wyznaje Matce Bożej:

Spojrzyj w me serce, Najświętsza Pani,
I choć przez chwilę usłysz,
co w nim śpiewa,
A ujrzysz wielką miłość w tej otchłani,
Co kocha ludzi, kamienie i drzewa.
(…)

Chcę serce moje jako bochen chleba
Pokrajać dla tych, których
głód uśmierca,
Ty zasię spraw to, o Panienko z nieba,
Aby dla wszystkich mi starczyło serca.

Uśmiech Lwowa

Był bardzo związany ze Lwowem, który pokochał dozgonną miłością. W swoich tekstach pisał o nim zawsze z wielkim uczuciem. Za przykład niech posłuży fragment z „Uśmiechu Lwowa”, w którym stwierdza: „Lwów miał zawsze duszę radosną i rozśpiewaną. Przewalały się ponad nim burze, rude przewalały się pożogi, żelaznym zębem wojna gryzła jego mury, gromy biły w jego wieże, a jego dusza jakąś żarliwą wiarą przepojona zawsze śpiewała. (…) Jest to miasto Polską obłąkane. Duszy swojej nie ukrywa, więc ją każdy ujrzeć może, jak rozkwitłą czerwoną różę. Czaruje nią i zniewala. Rozkochać potrafi każdego swoim uśmiechem, jasnym, szczerym i rzewnym”.

Zakopane

Po wojnie drugim domem i miłością stało się Zakopane, góry. W początkach twórczości Makuszyńskiego powstał nastrojowy wiersz Na szczycie samotnym (1906), być może inspirowany Tatrami. Ponadto Makuszyński publikował liczne felietony i opowiadania o charakterze przeważnie humorystycznym i satyrycznym dotyczące różnych spraw Zakopanego i Tatr oraz ludzi związanych z tym regionem. Ukazywały się one w czasopismach, m.in. cykl Listy z Zakopanego (od 1921) czy Moje listy.

Tematyka zakopiańska i tatrzańska pojawia się też w niektórych utworach dla dzieci i młodzieży, np. wiersz Przyjaciele (1927), Druga księga przygód Koziołka Matołka (1933), powieść Panna z mokrą głową (1933), Chłopaki moje ukochane (1929, m.in. o Mieczysławie Świerzu), Bo poszedł w tę grozę gór na poszukiwanie piękna (1929), Tatry w pełnej chwale (1932).

Optymistyczna postawa wobec życia

Kornel Makuszyński zasłynął w literaturze polskiej twórczą oryginalnością i optymistyczną postawą wobec życia. Kazimierz Czachowski już przed wojną pisał o nim następująco: „Kornel Makuszyński jest zjawiskiem na tle swego pokolenia wyjątkowym. Z natury liryk o głębokiej i szczerej uczuciowości, organizacja na wskroś poetycka, stał się Makuszyński przede wszystkim humorystą o wybitnie radosnym poglądzie na świat. W utworach Makuszyńskiego rzeczywistość ludzka jest przedmiotem zawsze wybornego dowcipu, charakteryzującego swoisty i własny, aczkolwiek wpadający niekiedy w manierę, styl autora. Makuszyński nawet gdy szydzi, czyni to z pobłażliwością szczeropolskiego komizmu, ale również głęboko nas wzrusza, uśmiechając się przez łzy lub niekiedy w poważnym tonie przenosząc się w kraj baśniowej ułudy. Okazał się również znakomitym piosenkarzem żołnierskim, w tych utworach swoich dając prawdziwe arcydziełka rodzaju – być może – najgłębiej i najbezpośredniej odczutymi w całej jego twórczości”.

Twórczość Makuszyńskiego

Książki Makuszyńskiego były wielokrotnie wznawiane i cieszyły się wciąż niesłabnącą poczytnością. Debiutował w 1908 r. tomem wierszy „Połów gwiazd” i humoreskami „Rzeczy wesołe” (1909), następnie opublikował kilka tomów wierszy, zbiory recenzji teatralnych i felietonów, wspomnień, m.in. „Dusze z papieru” (t. 1-2 w 1911 r.), „Awantury arabskie” (1913), „Bezgrzeszne lata” (1925), „Kartki z kalendarza” (1939).

Trzeba jednak śmiało powiedzieć, że nieśmiertelność pisarską zawdzięcza przede wszystkim książkom adresowanym do dzieci. W „Kartkach z kalendarza” powie: „Dziecko, żaczek utrapiony, jest czytelnikiem, jakiego nie ma drugiego”. Ze świetnej znajomości dziecięcej psychiki rodzą się największe i najsłynniejsze dzieła Makuszyńskiego, tj. „O dwóch takich, co ukradli księżyc” (1928), „Przyjaciel wesołego diabła” (1930), „Panna z mokrą głową” (1933), „Wyprawa pod psem” (1936), „Awantura o Basię” (1937), „Szatan z siódmej klasy” (1937) czy „Szaleństwa panny Ewy” (1957).

Dla najmłodszych dzieci napisał cykl historyjek słowno-obrazkowych o przygodach Koziołka Matołka (1933-1934) i małpki Fiki Miki (1935-1938), a także osnutych wokół polskich legend: „O wawelskim smoku” (1937), „Wanda leży w naszej ziemi” (1938), „Za króla Piasta Polska wyrasta” (wydanie pośmiertne 1985). Książki te miały wiele wznowień i tłumaczeń na języki obce.

Źródło: Polonijna Agencja Informacyjna