O rajzowaniu

Ludkowie, niech mi gdosi wyłośli, czymu człowiek mo dycki nejwiynkszóm chynć robić to, co akurat ni może. Jak my byli we wieku, w kierym sie nie śmiało kurzić ani pić, tak my zawodzili o to, gdo tyn zakaz bardzi okato poruszy.

Jak we sklepach chybiały wszelijaki wiecy, tak jedno, czy nóm ich było trzeba czy ni, wszyscy my hrómzili jak hawiyrze, że ich ni mogymy kupować. Teraz, jak nas lokdałny zawrziły dóma, dostali my strasznóm chyć na rajzowani, jak uż ni kaj indzi, tak aspóń do farszczoka pod Osówkami. Aji ci, co przed tym cały żywot po robocie puszczali jyny bónki do fotela.

Ale kiedysi rajzowani było czynścióm żywota. Ni jyny jako chwilkowo atrakcyja, ale jako sposób na żywobyci. Nie bedym pisoł o wyprawach po cycoki, bo o tym sie śpiywajóm kuplety. Ale możne niewiela z was widziało na oczy echtownego wandrownego dróciorza. Jo ja, a co może dziwić, nie było to za piyrszej republiki.

Dróciorze, jak se do lehko domyślić, drótowali póncloki. Póncloki były garnce z polónej gliny z glazuróm, w kierych sie w szpajsce przechowywało głównie mlyko. Miały taki właściwości, że mlyko w nich wydzierżało deli niż we smaltowanym garcu, bo grube ściany póncloka udzierżały dłógo niższóm tymperature.

Pónclok mioł ale wielkóm niewygode – był kruchy a łechciwy na wstrzónsy. Aby sie ta Achillesowo piynta kapke złagodziła, drócioże umieli oplyść pónclok misternóm siatkóm z miedziannego drótu. Tak się zmiynszało ryzyko rozbicio.

Ale dróciorze sprawowali aji zwykłe garce. Jak z takigo garca w kierymsik miejscu odpyrsknył kónsek glejty, potym żelazo uż lehko przerdzowiało a zrobiła sie dziura. Dróciorz dziurke pieknie zaokrónglił, potym zebroł dwie łatki z miynkigo plechu, z kierych każdo też miała w postrzodku dziurke, doł jendom z pola, drugóm z postrzodka a znytowoł. Nikiedy jeczcze, aby się to zadichtowało, lepił ty łatki „klejym” z przeżutej ostrzódki chleba.

Taki garniec uż nie budził wielkigo zaufanio, ale na żrani dlo gowiedzi jeszcze posłóżył.

Dróciorze chodzili po chałpach nejczynści hned z wiosny. Nejwiyncyj ich przichodziło z dziedzin kole Czace, kaj była dość biyda, a chłopi se tam ku grejcarku pumogali, jak sie jyny dało. Śpiychali sie, aby to starczyli obegnać czym pryndzyj, bo na żniwa uż musieli być dóma. Do dzisio pamiyntóm jednego, wysokigo a chudego jak patyk, przikrziwnego jak hoczyk do pieca, kiery wlók na plecach ogrómnóm drzewiannóm krosne z wercajgym a materiałym a w rynce nosił skłodanóm ryczke na siedzyni. Porobił, co było trzeba, dostoł skibke chleba ze szmolcym, dwie koróny, a szeł zaś dali.

Wandrowani je ciekawy fenómyn, kiery uż dłógo przicióngo uwage. Całóm ksiónżke o nim pod tytułym „Bieguni” napisała polsko noblistka Olga Tokarczuk. W ni ukazuje, jako wander towarzyszy człowiekowi przez całóm jego historyje. Może przi tym dziwić, że wiynkszość nejlepszych ksiónżek Olgi Tokarczuk powstała na kómpletnym odludziu, w osamotniónej chałpie przi polsko-czeski granicy, tam, kaj z jednej stróny sóm Adrszpachi a z drugi Sowi a Stołowe gory. Scyneryja z jejigo dómu a okolic była jednóm z głównych bohaterek w ksiónżkach „Dom dzienny, dom nocny” a „Prowadź swój pług przez kości umarłych”.

Kiedy autorka pisała ksiónżke „Bieguni”, sama była wielkóm entuzjastkóm podróży. Z czasym ale prziszła na to, że lotani od Szawła do Pawła a wymiatani wszystkich kóntów świata świata jyny tak, dlo zaspokojynio ciekawości, je na nic, bo szkodzi przirodzie a uróngo wielki liczbie biydnych ludzi, kierzi za żywot sie nie dostanóm dali, jak do nejbliższygo miasta. Pani Olga była dycki ideowo, a to musi wzbudzać reszpekt. Ale dzisio loto zaś, ni ze szpasu, ale na spotkania autorski a targi.

Gdo się kapke wyzno w ludziach, musi widzieć, że na świecie je jyny mało przeświadczónych dómatorów, kierzi w razjowaniu ganc nic nie widzóm, a jedyne, co ich cieszy, je posadić na zogrodzie nowy krzok ruże abo natrzić płot a strzeche na garaży. Wiynkszość, chocioż je cały rok uwiónzano przi kieracie fabryki abo swoji firny, jak jyny może, wystrzeli do świata. Isto je to naszo genetyczno wspóminka na czasy naszych fórt wandrujóncych przodków, łówców-zbiyraczy, niż ich z raju lasów bogatych na zwiyrzine a z polan porośniyntych jagodami nie wygnoł ognisty miecz archanioła, a niż z bożej wole nie zostali przikuci do płógów, kos a grabi.

Z tej prziczyny wierzym, że człowiek zaś jakosi tóm dzisiejszóm pandemije przekabaci, jyny aby se móg dożyczyć rajzowanio. Ni tak, że na biołe bedzie prawił czorne, ni tak, że powiy: móm wszystko (wszystkich?) kansik, ni tak, że wyciepie maseczke a bedzie prowokacyjnie charkoł na starzików w raji na koszyki. Ale tak, że gnie palicóm, aby tóm zielónóm cyckatóm paskude wykantrził, jak sie mu to uż kiedysi podarziło z ospóm abo dżumóm.

Nie traćmy nadzieje!