Moji trzi grosze abo moja gorstka do młyna

Rostomili ludkowie, wielkimi krokami sie zbliżo powszechny spis ludności. Dlo nas to znaczy aji to, że zaś muszymy troche poszpekulować: gdoch je? Powiycie – to je ale gupi pytani. Dyć każdy człowiek w tej wiecy musi mieć ganc jasno.

Na katać też tam, jak prawiła starka. Przi tym dzisiejszym góniyniu łod Szawła do Pawła mómy czas tak akurat pomyśleć, czy my nie zapómnieli kołocz w trómbie abo dziecko we szkółce, czy sóm zapłacóne rachunki, a czy stareczka w kumorze majóm wymiyniónom pieluche. Taki wiecy, jako: kdoch je a kaj patrzym – nie rzeszymy. Ale przidzie taki czas, że jich je przeca jyny dobre porzeszyć. Zicher już wszyscy wiycie, kaj mierzym.

Ci, co na tej ziymi miyszkajóm z dziada pradziada, wiedzóm, że my byli przez wieki ludziami Ślónska. Obrobiali my pola, rómbali lasy, dojili krowy a owce, siykli zboże a rychtowali siano na zime. Czasy były ciynżki, a tak my witali każdóm możność przignać sie cosi na szachcie abo we werku. A w niedziele sie nasze baby wypyrczyły do ślónskich strojów, a razym my szli do kościoła, podziynkować za to, co sie nóm z naszej kamiynistej ślónski ziymie podarziło pazurami wydrzić.

Ale czasy sie zaczyły miynić. Myślym, że żodyn nie wiy, kiedy to genał przesnie zaczło, jak sie rozśpiywały siekiyry a rozklepały kładziwka: to panowie z daleka zaczyli stawiać rajczule a chlywki, a nas, siłom mocóm, każdy do tego swojigo, zaczyli naganiać. Ci panowie wierzili, że robióm dobróm wiec. W ciymnych Ślónzokach postanowili obudzić narodowego ducha, bo jak to tak, niechać tych ludzi w jejich szczynśliwej niewiedzy? Jak Adama a Ewe w raju, kiedy jeszcze nie wiedzieli, że sóm sadzy? A tak jedyn wyrukowoł z wiekowóm tradycjóm Piastowskóm. A drugi ze świyntym Wacławym. A jeszcze dalszy cosi kwynkoł o germańskim duchu, kiery tu loto nad polamii, a dbo, aby przed chałpami było pozamiatane, a cugi jeździły na czas.

A tak sie stało, że ludzie, kierzi stówki roków żyli po bożymu, jak mógli, tak sómsiadowi dycki pumógli w potrzebie, nad żodnego sie nie wycióngali, teraz – zaczyli sie na siebie boczyć. A już my sóm pumału w czasach, kiedy w ruch poszły piynści a sztachety, nikiedy aji gwintówki, jak sie z okiyn szkół sypało szkło, po murach sie wypisowały sproste napisy, pómniki sie „dekorowały” guwnami, a stało sie, że aji wylatowały do luftu mosty. A tymu się prawiło patryjotyzm.

Dało by sie rzyc, że tyn stan tu zostoł po dziyń dzisiejszy. Je prowda, że brikynszpringerów już ni ma, ale starczy, że sie kajsi cosi szuśnie, a już je tu pełno nienawiści, na fejzbuku sie ukazujóm ty nejszkaredsze słowa a nejobraźliwiejsze kómynty. A przi tym nóm wszystkim w żyłach ciecze ta sama krew, co naszym ojcóm. Moji ludkowie, nie dejmy sie manipulować, niech nóm sóm cudze złośliwe uczynki a słowa nienawiści. Muszymy myśleć na to, aby sie nóm, kierych przodkowie od wieków rodzili sie a żyli na tej ziemi, tu płodzili nowych gizdów – dalsze pokolynia, aby sie nóm, jejich potómkóm, żyło dobrze.

A żyć dobrze, to ni ma jyny mieć co dać do garca, a w niedziele sie pieknie wyoblykać do kościoła. To znaczy aji pielyngnować pieknego ducha, w niedziele aji przez tydziyń. To znaczy – wziónść ksiónżke do rynki a delektować sie słowym. Polskim, aji czeskim, a w sobote wieczór, po pracowitym tydniu, chynyć sie do ancuga a wieczorowych szatów, a iść do teatru. Na przedstawiyni czeski abo polski.

Ludkowie, aji choć naszo ślónsko ziymia sie rosypała na kónski, uchowejmy se możność wyużywanio dwóch bogatych kultur – polski aji czeski. Aji, choć wiela z nas sie czuje Ślónzokami, jakosi podświadómie czujymy, że prawie polski szkoły w naszej czynści Cieszyńskigo Ślónska napełniajóm ducha utrakwistycznego (dwujynzycznego) szkolnictwa, takigo, kiere umożni na całego sie zapojić do społecznego a politycznego żywota krajiny, w kierej żyjymy, ale na drugi strónie aji w pełni korzystać z przebogatej kultury polskigo narodu. A też PZKO, chocioż o tym samo nie trómbi do świata, je wielgucnym mecenasym naszej ślónski kultury ludowej, a to musi uznać każdy.

Niech rozmyślóm, jak rozmyślóm, ale fórt mi wychodzi, że nejlepi bedzie w spisowej ankiecie przeca jyny wypełnić kolónke, kiero sie tyko narodowości. A do tej kolónki wpisać „polská”. Czym wiyncyj ludzi sie tak zdecyduje zrobić, tym wiynksze bedóm dotacje czeskigo aji polskigo rzóndu na dwujynzyczne szkoły a na organizacyje, kiere pumogajóm zachować naszego ślónskigo tysióncrocznego ducha.

Ludkowie, to sóm rozważania starego pyndzyjónisty, kiery nie chce żodnymu na siłe nic wciskać. Jesi ale uznocie, żo cosi na tym gyngłaniu je, skuście opaternie chynyć o tym rzecz ze swojimi dzieckami. Abo wnukami. A jesi se myślicie, że to całe je do nieba wołajónco gupota, tak mi tu, pyty, nie piszcie szkarede wiecy, boch uż je stary chłop, a każdóm chwile mie może ścisnyć.

Andrzej Strokosz