„Cud?” Anieli Kupiec

Z okazji 100. rocznicy urodzin Anieli Kupiec redakcja miesięcznika „Zwrot” i portalu zwrot.cz ogłasza konkurs na ilustrację utworu Anieli Kupiec. Regulamin konkursu można znaleźć tutaj.

W związku z pandemią koronawirusa przesuwamy termin
przesyłania prac na nasz konkurs do końca października 2020 roku.

Na naszym portalu prezentujemy utwory Anieli Kupiec. Oczywiście autorzy ilustracji mogą wybrać do swojej pracy jakikolwiek utwór autorki, nie tylko te z naszego portalu.

Zapraszamy do zapoznania się z twórczością Anieli Kupiec i do udziału w naszym konkursie.

Cud?

Smutno sie dzisio zapowiadała Wilija. Dłógo już oczekiwano przez dziecka stanęła wietrzno, zachmurzóno i zimno. Mróz sie wciskoł przez kaj jaką szpare do dómu, a gnany przez wiater niemożliwie dolazowoł wszystkimu i wszystkim aż za samóm skure, jak kiejsi prawili starzi.

Mama cichutko wzdychała, a coby dzieckóm nie psuć radości z dzisiejszego dnia, starała sie ukryć pod bladym czołym to, co ją gryzło i żrało od trzóch tydni, jako sie dowiedziała, że Paweł, jeji chłop a tata trójki dziecek, już nie żyje. Spadło to na nią, jak gróm z jasnego nieba. Wojna sie już w maju skóńczyła, a óna czakała i czakała, a Paweł wywiezióny przed trzyma rokami na roboty do Niemiec nie przichodził.

Już ji to było aji kapke dziwne, ale ani po cichu se nie pomyślała, że by móg nie żyć. Cosi sie tam mało nie wiela słyszało, że w Linzu, kaj go wywiyźli, były straszne bómbardowania, ale dyć pisoł zgoła do końca wojny, że sie ni mo nejgorzi, że insi baji w kóncentrakach to mają gorsze, że niech sie o niego nie starają, bo kiejsi przidzie i zaś beje wszycko dobrze.

Aż naroz w jednóm niedziele zjawił sie u nich jakisi chłop z tóm strasznóm wieścią. Opowiadoł, że był cały czas z Pawłym w jednym baraku, że sie dobrze rozumieli i kamracili, ale przi ostatnim bómbardowaniu, kiere było z wszystkich nejstraszniejsze, sie Paweł stracił i nejprawdopodobnij nic z niego nie zbyło. Ci, co przeżyli, zbiyrali potym rannych i zabitych, ale o nim żodyn nic nie mówił.

– Tóż jo wóm, niestety zły poseł, prziszeł o tym opowiedzieć i prziniós żech wóm jego listy, coście mu posyłali, waszóm fotografie, kieróm mioł we swoi szuflodzie, a lutujym, że uciekoł z wszystkimi w stróne lasa, bo nasz barak jakimsi cudym nie zgorzoł. Dyby to człowiek wiedzioł, to by wszycko mógło być inaczyj. Piekło, kiere sie tam rozpętało było tak straszne, że to ani nie idzie opowiedzieć.

– Jo mioł wtedy nocną szychte, nie starczył żech już uciyc przi alarmie, jyny wloz żech pod maszyne, a jak sie dach zawalił, toch pięć dni był pod tą maszyną, niż mnie wyciągli, alech przeżył. Je mi gorzko, żech wóm te złóm nowine musioł prziniyść, ale sumiyni mi nie dało spokoju, bo se myślę, że Paweł by chcioł, abyście to wiedzieli. Przeboczcie.

Na chwilke jeszcze posiedzioł a potym prawił:

– Na już pujdę, bo Was nie umiym pocieszyć i choć żech je chłop, też sie mi na płacz zbiyro. – I poszeł.

Z tego dziwu sie go zapómnieli spytać, jako sie nazywo albo skąd je, ale z rzeczy było znać, że je skądsi tam z Górnego Śląska, bo sie mu powiedziało, że „bez tyn czas był przez wody”.

A Paweł ciężko ranny w brzuch dostoł sie do szpitola, kaj przeleżoł trzi miesiące. W międzyczasie sie wojna skóńczyła, a ón w jakimsi amerykańskim lagrze z inszymi robotnikami czakoł, aż ich zwolnią i rozwiezą do dómu. Ale óni nie chcieli tu w ty stróny ludzi rozwożać.

Rozmaicie ich straszyli i rozmowali, ale Paweł jako zwykły chłop z Cieszyńskigo nie lecioł na obiecanki o tamtym raju, o wielkich zorobkach, o ogrómnej fortunie, jako na nich czako kansi na obczyźnie, jyny chcioł iść do swoigo dómu, choćby biydnego i ubogigo, ale przeca jyny do dómu. I tak musioł czakać dość dłógo, aż sie nazbiyrało dość ludzi, kierzi chcą jechać w stróne Polski.

Wreszcie naszeł sie taki pociąg, co jechoł na wschód. Na tyn cug sie mu udało dostać i szczęśliwy, choć zbiydzóny i schorowany jechoł do swoich. Już sie w duchu radowoł, że zaś uwidzi swoje dzieci, małżónke i gory, kiere tak strasznie od malutka mioł rod, między kierymi sie wychowoł i wyrós.

Jechali tak trzi dni. Pociąg dyszoł i fuczoł, przistowoł roz w polach, roz na dworcach, aby wody nabrać, to maszynista kansi odeszeł, a tu sie Gody zbliżały i Paweł mioł niemały strach, że sie już na święta nie dostanie do dómu. A tak sie cieszył, tak sie cieszył…

No i dojechali do Bogumina. Było wczas rano we Wilije. Wysiod na dworcu i tu sie dowiedzioł, że Bogumin też bómbardowali, że cugi strasznie mało jeżdżą, że następny jedzie aż jutro rano. Co teraz zrobić? Ani auta żodne nie jeżdżą, gor we Wilije. Słaby był jeszcze po ciężki chorobie, ale ni móg tu czakać przeca do jutra.

Postanowił iść pieszo. Porachowoł tak w myśli, że w prostej lyniji do dómu było tych cztyrycet kilometrów, możne o kapke więcyj. To musi dorosły człowiek – stary wojok – jakosi zmóc. Już sie zaczynało widnić. Z pomocą Bożą i dobrych ludzi jakosi dóndym – pomyśloł – i doł sie do chodnika.

Szeł dość dłógo, aji sie mu zdało, że dość prędko. Obchodzić jednako musioł niesprawióne jeszcze cesty, przez cofające sie wojska zniszczóne mosty. Już sie ani nie oglądoł za żodnymi sklepami, coby se kupić cosi zjeść, jyny zmierzoł przed siebie ku goróm, ku dómu. Śniyg zaczył bardżyj padać, a mróz był taki, że aż dziurki w nosie zamarzowały. Źle go chrónił biydny kabociczek, ale ón szeł i szeł. Coby mi jyny bóty wydzierżały, prawił sóm do siebie.

Mało potkowoł ludzi, ale przed samóm Karwinóm jakisi furmón z porą kóni przibroł go na wóz i szwarny kąsek podwióz za miasto. Ale zaczęło mu być na wozie na dobrze zima. Trząs sie cały, zębami mu szczękało i nie było inszego wychodziska, jyny za radóm furmana ześlyźć z wozu.

Myśloł, że już bedzie kole połednia, bo kansi zwóny zwóniły. Zygarka ni mioł, tóż od jaksigo chłopa sie dowiedzioł, że dziepro je dziesięć godzin.

Był tymu aji kapke rod, choć już był niemało utropióny. Pomyśloł, że więcyj czasu jeszcze je do wieczora i że mu to jakosi na wilijowy wieczór wyndzie. Szak już szeł pięć godzin. Nogi mu coroz bardżyj ciążały, fujawica sie coroz bardżyj piekliła, a ón cały ośnieżóny szeł i szeł. Coby jyny ku Trzyńcu, coby ku Trzyńcu sie dostać, toby już było blisko dómu. Potym to weznym prosto przez pola i bedzie już i ciepło i miło i dobrze – medytowoł i szeł dalij.

Nie wiy, jak dłógo, ludzi prawie nie spotykoł, bo w takóm pogode ani psa wygnać, gdóż by też kaj chodził. Wiater sie zmogoł, robił zomięty, już ani nie było widać, kaj je cesta, a kany przikopa. Pore razy sie przewrócił, ale stanył i zaś kroczoł, ale coroz pumalij i pumalij. W głowie mu hóczało a po kielasi godzinach, ani nie wiy, kiedy minył Trzyniec.

Puścił sie prosto przez pola, jako umyślił, jyny nie przewidzioł, że siły go jedyn roz opuszczóm. Polami zaśnieżónymi, zomiętami ponad pas chodnik sie wydłóżoł, a tu sie coroz bardżyj ćmiło. W chałupach, kiere były tam na dole, zaczyły blyskać światła, a Pawła ogarniała coroz gęściejszo ćma. Wiater fujoł, śniyg sie mu wszędzi wdziyroł, do kapes, za kragiel, pod mycke, do bótów, ale to nic. Do dómu już isto blisko, blisko.

Naroz strasznie zesłabnył i zachciało sie mu norymnie spać. Siod na chwilke, kolana objył rękami i chcioł sie choć na chwiliczke zdrzymnyć. Rozum mu mówił, że trzeba iść, jeszcze iść, ale ni móg. Posiedzioł tak na chwile, posłóchoł, jako wiater wyje i we ćmie dozdrził, że je pod ogrómną brzozą, co stoła na kępie tak z dziesięć minut od chałupy.

Kamyń spod mu ze serca, stanył, ale nogi mu odmówiły posłószyństwa i zaś spatki siod do śniega z myślą, że już je blisko i że teraz se może naprowde kapeczke zdrzymnyć, że coby mu siły przibyło. Teraz już naisto na Wilije bedzie dóma – dyby jyny nie było takigo wiatru i tak straszliwie zima. Skyrczył sie jeszcze bardżyj i zostoł siedzieć na poły zasuty śniegym z myślami o Wiliji, o dzieckach i Jewce, dobrej swojij żónie.

Tymczasym dóma wszystko sie gotowało ku wieczerzi, ku tej cudownej, w całym roku nejuroczystszej chwili, kiedy to ludzie są jacysi insi, lepsi, kiedy to je tak, jakoby jakisi nadzwyczajne światło świyciło ludzióm tam skądsikej, z postrzodka od serca.

Ale mama Jewka powiedziała dziecióm, że dziosio bedóm mieć Wilije skrómniejszą, że nie zapolóm choinki, że wystarczy, jak se bedzie stoć tako skrómno i nie ozdobióno tam w kącie. Zesuły sie na nióm pytania, czymu, czymu i czymu. A Jewka odpowiedziała, że ni ma tatusia i tymu.

– Dyć już trzi razy była Wilija bez taty, a dycki byłą choinka – gdosi odpowiedzioł. Kroło sie serce Jewce, jak musiała tłumaczyć dziecióm, że tym razym go naprowde ni ma, że umrził i żeby sie ani nie cieszyli, choćby było jako kiejsi. Przestały sie dzieci dopóminać, ale legło cosi ciężkigo na całóm izbe, na wszystki serca i gębulki przed chwilą taki uradowane i szczęśliwe.

Pumalutku rychtowali wszycko ku wieczerzi. Nakrywali stół biołym serwetym, dali świyczke, prziniyśli kancynoły, potym nosili po kapce cosi do jedzynio. Nie było tym razym wszyckigo jako dycki, ale był cały chlyb, masło i miód, opłatki i orzechi nazbiyrane w lesie, po jabku i posłodzóno herbata.

Dycki była kiejsi zupa i jakisi mięso, kapusta ze ziymiokami, jakisi sałot, dobre ciasto i był pełny stół. A dzisio? Talyrzi ani nie było trzeba. Skrómnie, bo skrómnie, ale dóma, kany jest ciepło i cicho. Fujawica za oknami ich niewiela obchodziła, choć tak szalała, jakby przijechała prosto z piekła.

Jak już było wszycko przigotowane, siedli ku stołu, rozświycili świyczke, wziyli kancynoły i zaśpiywali te cudownóm pieśniczke, co mo numero 146.

Mama Jewka strasznie sie musiała dzierżeć, aby sie nie rozpłakać. Nie chciała wyglądać bardzo smutno, ale dzieci to czuły i pieśniczki stołowe dycki śpiywane we Wilije se niechali po wieczerzi, bo sie im zdało, że przi jedzyniu sie zrobi troche wiesielszy, a potym to już pujdzie wszystko gładko.

– Gdo dzisio bedzie zmawioł modlitwe? – pyto sie mama dziecek. Sama se nie wierziła, że sie przi tym nie rozpłacze. Podziwali sie wszycy na siebie, a postrzedni Janiczek ośmioletni, co nigdy nie zapómnioł języka w gębie, przigłosił sie dobrowolnie.

Wszycy wstali poważni, złożyli pokornie ręce a Janek zaczył:

– Panie Jezu, Jezusku coś zaś je dzisio malutki, proszym cie bardzo, wróć nóm jeszcze tatusia, proszym cie, wróć nóm tate, coby mamuśka nie musiała tela płakać, coby my zaś mieli pełny stól, proszym cie, Jezusineczku malutki, wróć nóm jeszcze tate, proszym, bo wiym, że ty to możesz zrobić, jo wiym, że ty możesz, jo wiym, my wszycy wiymy, ty możesz, jo wiym, jo tak strasznie wiym… – i tu sie głóśno rozpłakoł.

Ze dwa razy powtórzył jeszcze „jo wiym, że możesz, jo wiym…” Wszycy płakali. A Jewka z rozpaczą myślała, czy też aby dobrze zrobiła, że dzieci tak uczyła i co teraz sie stanie, dy prośba, kiero ni może być spełnióno, zachwieje wiare tego dziecka, wiare, kiero nazywała sie po dziecięcymu „jo wiym, jo wiym, jo tak strasznie wiym”.

Tymczasym Paweł ledwo żywy siedzioł skyrczóny w zomięcie na poły zmarznióny, już niedaleko dómu a ni móg sie ani ruszyć. Zdało sie mu, że sie sujóm na niego jakisi gwiozdy i iskry, co go niemiłosiernie dziubióm po rękach, po gębie, po nogach i po całym ciele, a było ich tak kupe, tysiące, co tysiące, miliony chyba.

Na pół przitómny próbowoł walczyć z nimi, odganiać, ale nie poradził dobrze ruszać rękami, ku tymu wiater hóczoł i prziganioł gwiozd coroz więcyj, że w kóńcu zrezygnowoł z tej nierownej walki. Chciało sie mu straszliwie spać, ale wyjący tysiącym głosów wiater na to nie chcioł pozwolić.

Naroz sie cosi stało. Wiater w jednej sekundzie ucichnył tak, że aż ta cisza, śmiertelno cisza, w uszach bolała i była wręcz nieprawdopodobno. Po małej chwilce jakisi dziwne ciepło duchło na Pawła, ciepło taki, jakim kiejsi mama chuchała mu na ręczyczki, jak go oziąbało. Paweł niezmiernie zdziwióny próbowoł zebrać myśli. Coby to mógło być? Ciepło, taki miłe ciepło…A ta cisza

Naroz sie strasznie zlęk. Nale, mój Boże, dyć jo isto umiyróm. Starzik mi opowiadali, że jak gdosi umiyro w mrozie, to mu wcale ni ma zima, jyny czuje ciepło. Mój Boże, tego im ni mogę zrobić, że bych umrził kąsek od chałupy. Muszę, muszę iść!

Chcioł, ale ni móg. Szarpoł sobą, nejprzód po piesku, po jakimsi czasie po kolanach a „muszę, muszę” kołowało mu w głowie. Jak sie kapke rozeszeł, to już pumalutku po nogach i tak aż sie dowlyk ku samej chałpie.

A tam dóma jedli pumalutku, co mieli przigotowane. Dzieci se opowiadały o tym, że w szkole na gwiazdce dostali po małej sztrucli i po dziesięć bómbónów zapakowane w paczkach, kiere se niechali pod choinke i o tela to było lepsze i ciekawsze.

Jak już było po wieczerzi, zmówili głośno „Ojcze nasz” i zaśpiywali dwie pieśniczki stołowe, a potym myśleli posłóchać mamy, bo im obiecała opowiedzieć cosi o swoich młodych czasach, jako była na rozmaitych słóżbach, na kierych sie źle miywała, co sie wtedy na Świynta jodało itd.

Naroz rozległo sie słabe kupkani na dwiyrze. Mama piyrszo odważnie szła otwiyrać. Do siyni sie wtoczyło cosi jako śniegowy bałwan, aż sie go wszycy zlękli. Ale za chwiliczke skoczyli ku niymu z okrzikami radości:

– Tata, tata, tatusiek!

Szczęścio było aż do nieba, a Wilija nejpiekniejszo ze wszystkich Wiliji przeciągła sie dłógo do nocy. Pamiętajóm o nij już dłógi roki, a Janek z cichą dumą w duchu i w sercu bedzie pamiętoł na dycki.