Minister Sikorski przedstawił nową wizję polityki polonijnej. Poznaj kluczowe punkty wystąpienia w Senacie

WARSZAWA / W ubiegłym tygodniu podczas obrad Senatu RP minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski przedstawił informację na temat współpracy Rządu RP z Polonią i Polakami mieszkającymi poza granicami kraju.

Minister Radosław Sikorski podkreślił potrzebę dostosowania relacji Polski z Polakami mieszkającymi poza granicami kraju i Polonią do współczesnych wyzwań i oczekiwań obu stron. W wystąpieniu podjął temat efektywności funduszy wspierających Polonię, zmieniającej się roli młodszych pokoleń emigrantów, a także rozwoju edukacji polskiej na obczyźnie.

Podsumowanie najważniejszych punktów wystąpienia ministra Radosława Sikorskiego

Konieczne nowe podejście do rodaków poza granicami kraju

1. Wysokie nakłady na wsparcie Polonii, ale rozproszone i nieefektywne: Polska przeznacza blisko 600 mln zł rocznie na wsparcie Polonii i Polaków poza granicami kraju. Środki te są rozdzielane pomiędzy wiele resortów, co zdaniem ministra prowadzi do braku spójności działań i nieskuteczności w osiąganiu zamierzonych celów. Minister przywołał przykład Irlandii, która wydaje znacznie mniej na swoją diasporę, ale osiąga podobne efekty. To jego zdaniem wskazuje na potrzebę lepszego zarządzania środkami.
2. Potrzeba spójnych priorytetów i lepszej definicji skuteczności: Sikorski podkreślił, że brak jasno określonych priorytetów oraz współpracy między instytucjami sprawia, że efektywność działań wobec Polonii jest niewystarczająca. Zaproponował ujednolicenie celów i nowy sposób mierzenia sukcesu polityki polonijnej.
3. Konieczność nowego podejścia: Minister zauważył, że relacje Polski z Polonią muszą ewoluować wraz z nowymi realiami. Współczesna Polonia i jej potrzeby bowiem różnią się od tych sprzed kilku dekad.

Czego Polska oczekuje od Polonii

1. Promocja Polski jako kraju rozwiniętego i atrakcyjnego: Polonia ma odgrywać rolę ambasadora, pomagając prezentować Polskę jako nowoczesne miejsce do pracy, nauki i inwestycji. Sikorski zaznaczył, że działalność Polaków za granicą, powinna w większym stopniu wspierać nie tylko polską kulturę, ale również gospodarkę.
2. Wzmocnienie współpracy z Polonią: Minister mówił o potrzebie stworzenia narzędzi umożliwiających współpracę z przedstawicielami diaspory, którzy są gotowi wspierać Polskę, zamiast oczekiwać wsparcia od państwa polskiego.
3. Integracja rozproszonych grup polonijnych w istotne grupy interesu
4. Utrzymanie więzi z młodym pokoleniem Polonii: Istnieje potrzeba znalezienia sposobów na zainteresowanie młodszej generacji, która często patrzy krytycznie na tradycyjną działalność polonijną.

Zmiany w systemie wspierania Polaków za granicą

1. Nowe priorytety w dotacjach polonijnych: Minister zapowiedział zmianę podejścia w przyznawaniu środków. Podkreślił, że inwestycje w budynki muszą iść ręka w rękę z inwestycjami w ludzi. Planowane jest wsparcie dla młodych Polaków zza granicy przez programy staży zawodowych w Polsce i naukę języka polskiego, co ma być zachętą do powrotu lub osiedlenia się w Polsce. Minsiter chce też zachęcać Polonię do studiowania w Polsce.
2. Kształtowanie postaw obywatelskich jako nowy priorytet: MSZ zamierza promować projekty kształtujące postawy obywatelskie wśród Polonii, które mają wzmacniać aktywność polonijną oraz integrację z lokalnymi społecznościami. Celem jest stworzenie liderów polonijnych, którzy będą aktywni również politycznie i społecznie w krajach zamieszkania, działając na korzyść Polski.
3. Problemy z obecnym systemem dotacji: Minister podkreślił, że obecny model finansowania przez pośredników rodzi nieporozumienia, obniża efektywność, a także prowadzi do konfliktów, np. przez brak transparentności czy przywłaszczanie pomysłów mniejszych organizacji przez większe podmioty. Zasygnalizował możliwość utworzenia rządowej agencji, która odpowiadałaby za koordynację i rozliczanie funduszy polonijnych.
4. Korzystanie ze wsparcia krajów zamieszkania: Minister Sikorski podkreślił, że Polska będzie stopniowo wycofywać się z finansowania tradycyjnej działalności polonijnej tam, gdzie dostępne są lokalne fundusze. Zachęcił organizacje polonijne do aktywnego korzystania ze wsparcia finansowego w swoich krajach zamieszkania. Jako przykład podał fundusz na naukę języka polskiego ustanowiony w Niemczech, który pozostaje słabo wykorzystywany przez polskie środowiska. Zaoszczędzone w ten sposób środki będą przekierowane tam, gdzie Polonia nadal potrzebuje pomocy, szczególnie w miejscach, gdzie wsparcie lokalne jest ograniczone lub nie istnieje.

Polacy na Wschodzie

1. Minister Sikorski wyraził szczególną troskę o sytuację Polaków na wschodzie, którzy znaleźli się poza jej granicami z powodu zmian historycznych, zsyłek i wywózek. Dla wielu organizacji na wschodzie wsparcie polskiego rządu jest kluczowe i często stanowi jedyne źródło utrzymania.
2. Minister Zapowiedział rozszerzenie działań humanitarnych, w tym dofinansowanie leczenia, rehabilitacji oraz pomoc żywnościową dla seniorów.
3. Polska będzie kontynuować działania polityczne wspierające Polaków w krajach o autorytarnych rządach, takich jak Białoruś i Rosja, szczególnie w zakresie ochrony polskiej tożsamości wobec presji i zastraszania.
4. Minister wspomniał o staraniach na rzecz uwolnienia Andrzeja Poczobuta oraz innych Polaków skazanych przez reżim Łukaszenki. Wyraził wdzięczność za powołanie Andrzeja Poczobuta do Polonijnej Rady Konsultacyjnej, z nadzieją, że w przyszłości będzie mógł aktywnie uczestniczyć w jej pracach.
5. Minister w swoim exposé nie wspomniał o Polakach mieszkających na Zaolziu

Karta Polaka i repatriacje

1. Rosnące zainteresowanie Kartą Polaka: Od agresji Rosji na Ukrainę znacząco wzrosło zainteresowanie Kartą Polaka w krajach byłego ZSRR, zwłaszcza na Ukrainie, Białorusi i w Rosji. Do końca września 2024 roku wydano prawie 215 tysięcy Kart.
2. Potrzeba zmian w przepisach dla bezpieczeństwa: Minister zwrócił uwagę na potrzebę zaostrzenia kryteriów przyznawania Karty Polaka z uwagi na zagrożenia ze strony wrogich służb, które mogłyby manipulować dokumentami kandydatów. Konsulowie i urzędnicy powinni mieć większe możliwości sprawdzania kandydatów, by zapobiegać nadużyciom i chronić procedury migracyjne Polski.
3. Repatriacja jako uzupełniająca forma wsparcia: Choć repatriacja pozostaje istotnym elementem polityki polonijnej, liczba beneficjentów systematycznie maleje, co skłania do rozważenia zmian w tej procedurze i lepszego wykorzystania Karty Polaka jako alternatywy dla osób polskiego pochodzenia.

Nauczanie języka polskiego

1. Rozwój nauczania języka polskiego: Minister podkreślił, że nauka języka polskiego powinna być lepiej dostosowana do współczesnych realiów społeczno-kulturowych i technologicznych, aby skuteczniej docierać do Polonii na całym świecie.
2. Zwiększenie dostępności i zachęt: Nauczanie języka polskiego ma obejmować nowoczesne technologie, a system zachęt powinien motywować młodych ludzi do nauki. Na przykład: ułatwienia przy rekrutacji na studia w Polsce oraz korelacja terminów polskich rekrutacji z kalendarzem szkolnym za granicą. Państwo polskie będzie wspierać finansowo różne rodzaje szkół
3. Docieranie do młodszych pokoleń i cudzoziemców: Ze względu na zainteresowanie polskością wśród późniejszych pokoleń i cudzoziemców, nauka polskiego jako języka obcego powinna być promowana na szerszą skalę.
4. Brak wykwalifikowanych lektorów: Jedną z przeszkód w popularyzacji języka polskiego jest niedobór nauczycieli i lektorów. Ministerstwo będzie pracować nad ofertą szkoleniową, by przyciągnąć i wspierać nauczycieli.
5. Nowy model polskich szkół za granicą: Tradycyjny model polskiej szkoły często nie odpowiada oczekiwaniom Polonii. Konieczne jest przemyślenie regulacji i programów nauczania, aby lepiej dostosować je do potrzeb rodziców i uczniów.

Powroty do Polski

1. Wyzwania związane z powrotami: Minister zaznaczył, że Polska, z uwagi na sukces gospodarczy i starzejące się społeczeństwo, potrzebuje specjalistów oraz pracowników różnych branż, od medycyny i inżynierii po sektor usługowy i rzemiosło. Decyzje o powrocie są trudne, zwłaszcza dla Polaków, którzy osiedlili się za granicą, mają tam zobowiązania finansowe i rodziny.
2. Zmiana profilu migracyjnego Polski: Z kraju emigracyjnego Polska staje się miejscem atrakcyjnym do osiedlania się, co minister postrzega jako szansę na przyciągnięcie Polonii, by wypełnić zapotrzebowanie na pracowników.
3. System zachęt i ułatwień adaptacyjnych: Minister podkreślił, że kluczowe jest stworzenie systemu zachęt dla młodych ludzi – od edukacji w Polsce po staże i praktyki zawodowe. Wspomniał również o konieczności ujednolicenia zasad uznawania kwalifikacji zagranicznych, zwłaszcza dla zawodów deficytowych.
4. Wartość doświadczenia zagranicznego: Powracający Polacy to nie tylko pracownicy, lecz także osoby wnoszące świeże spojrzenie, doświadczenie w różnych kulturach organizacyjnych i dobre praktyki, które mogą przyczynić się do rozwoju kraju.

Nowy program współpracy z Polonią do końca roku

• Przejęcie kompetencji przez MSZ: Od 1 lipca Ministerstwo Spraw Zagranicznych przejęło kompetencje i budżet Kancelarii Premiera w zakresie współpracy z Polonią, co przywraca centralną rolę MSZ w kreowaniu polityki polonijnej.
• Współpraca z Senatem i innymi resortami: Sikorski podkreślił konieczność lepszej koordynacji działań między MSZ, Senatem i innymi resortami.
• Zjazd Konsulów Honorowych: Sikorski zapowiedział, że ministerstwo planuje zorganizować Zjazd Konsulów Honorowych w Warszawie, aby docenić ich wkład w promocję polskiej historii, kultury i gospodarki za granicą.
• Usprawnienie dostępu do informacji o środkach: Minister zapowiedział stworzenie przejrzystej bazy danych o środkach na projekty polonijne, aby były one łatwo dostępne dla potencjalnych beneficjentów.
• Nowa wersja „Atlasu Polonii”: MSZ planuje w przyszłym roku przygotowanie aktualnej wersji „Atlasu Polonii”, która będzie zawierała szczegółowe dane na temat Polonii na świecie.
• Transparentne przyznawanie funduszy: Środki na działalność polonijną mają być wydatkowane transparentnie, opierając się na niezależnych ocenach ekspertów. Sikorski podkreślił potrzebę partnerskiej relacji z Polonią. Podkreślił, że Polska powinna wspierać, a nie bezwarunkowo utrzymywać organizacje polonijne.
• Nowy program współpracy z Polonią: Do końca roku MSZ zaprezentuje nowy rządowy program współpracy z Polonią i Polakami za granicą, oparty na założeniach przedstawionych w wystąpieniu ministra.