To jedno z nielicznych polskich zwycięskich powstań. Od trzech lat dzień jego wybuchu jest w Polsce świętem narodowym

27 grudnia 1918 roku w Poznaniu wybuchło Powstanie Wielkopolskie – jeden z nielicznych udanych polskich zrywów narodowych, który skutkował przyłączeniem tej części kraju do odradzającej się Rzeczypospolitej. Od 2021 roku 27 grudnia jest świętem państwowym.

Wielkopolska chciała do Polski

Wybuch powstania jest bezpośrednio powiązany z I wojną światową. Zakończenie globalnego konfliktu, w którym polscy trzej polscy zaborcy znaleźli się po dwóch stronach barykady, było doskonałą okazją do przyłączenia ziem zaboru pruskiego do Polski.

Wielkopolska była zresztą regionem, w którym zachowała się polska tożsamość narodowa, działały tam polskie organizacje społeczne czy gospodarcze. Ważną rolę odegrał obradujący w Poznaniu od 3 do 5 grudnia Polski Sejm Dzielnicowy, w którym zasiadało blisko 1400 delegatów z Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego, Warmii i Mazur i Śląska. Podjęto szereg uchwał, w tym tę wyrażającą wolę połączenia prowincji niemieckich ze zjednoczoną Polską. 11 grudnia w poznańskich szkołach przywrócono naukę języka polskiego.

Zmianom przeciwne były oczywiście władze pruskie. Do regionu przybywały oddziały Heimatschutzu podlegające pod Republikę Weimarską. Słowem: walka wisiała w powietrzu.

Paderewski rozniecił iskrę

Iskrę, która doprowadziła do wybuchu walk, rozniecił Ignacy Jan Paderewski. Znany pianista, kompozytor, ale także dyplomata wracał z Paryża i Londynu, gdzie prowadził rozmowy z francuskimi i brytyjskimi władzami w imieniu Rzeczypospolitej. Do stolicy Wielkopolski przyjechał 26 grudnia 1918 roku (zdjęcie główne artykułu pokazuje moment jego przybycia), by dzień później z okna hotelu Bazar wygłosić patriotyczne przemówienie, w którym odwoływał się do jedności narodowej. Na poniższej fotografii z kolei widać manifestację polskiej ludności na obecnym placu Wolności w Poznaniu z 27 grudnia- to tam stał hotel, z którego przemawiał Paderewski.

Niemcy w odpowiedzi zorganizowali szereg demonstracji i prowokacji wojskowych, które doprowadziły do wybuchu walk.

Polacy szybko przejęli kontrolę nad miastem

Armią Wielkopolską, podlegającą pod polską Naczelną Radę Ludową, dowodzili Stanisław Taczak i Józef Dowbor-Muśnicki. Powstańcy przejęli kontrolę nad Poznaniem praktycznie następnego dnia walk i szybko skierowali siły na pozostałą część regionu. Gniezno i Wrześnię opanowano na początku stycznia, Inowrocław – po ciężkich walkach – 6 stycznia, a Leszno po 15 stycznia.

W walkach śmierć poniosło około 2300 żołnierzy, w tym 1240 po stronie zaborcy. Rozejm podpisano 16 lutego w Trewirze.

Zwycięskie powstanie miało istotny wpływ na postanowienia Traktatu Wersalskiego – ustalono w nim, że Wielkopolska zostanie włączona do Polski.

Upamiętnienie powstania

27 grudnia od trzech lat jest polskim świętem państwowym. Sejm ustawę przyjął 1 października 2021 roku, a dwa dni później podpisał ją prezydent Andrzej Duda. O taki rodzaj upamiętnienia zwycięskiego zrywu od lat zabiegali poznańscy historycy i społecznicy.