CZESŁAW CENTKIEWICZ – W POLARNYM KRĘGU

To dzięki niemu i jego żonie poznaliśmy noc polarną na Wyspie Niedźwiedzi, dzieje Anaruka i jego grenlandzkiej rodziny, zachowanie przesympatycznych pingwinów. 10 lipca 1996 w Warszawie zmarł Czesław Centkiewicz – polski pisarz i podróżnik. Wiceprezes Związku Literatów Polskich. Żołnierz Armii Ochotniczej.

Czesław Centkiewicz urodził się w Warszawie, 18 października 1904 roku. Był absolwentem mieszczącego się w stolicy Gimnazjum św. Kazimierza. Ukończył następnie belgijski Institut Superieur w Liège. W młodości uprawiał lekkoatletykę reprezentując Varsovię, zdobył m.in. srebrny medal mistrzostw Polski seniorów (Warszawa 1925) w biegu przełajowym na dystansie ok. 10 kilometrów.

Jako zaledwie szesnastoletni młodzieniec wziął udział w wojnie przeciwko bolszewikom w roku 1920. Jako że z wykształcenia był inżynierem elektrykiem, ma w swym dorobku także sporo prac naukowych z zakresu radiometeorologii i elektrotechniki. Jednak to nie one przyniosły mu sławę.

W latach 1932-1933 kierował pierwszą polską wyprawą polarną, której celem była Wyspa Niedźwiedzia. Do wybuchu II wojny światowej pracował w Obserwatorium Aerologicznym Państwowego Instytutu Meteorologicznego w Legionowie. Po upadku powstania warszawskiego trafił do niewoli i podzielił los wielu Polaków trafiając do obozu koncentracyjnego Neuengamme koło Hamburga.

W roku 1948 wstąpił w szeregi PZPR. Jego doświadczenie naukowe wykorzystano, zatrudniając go na stanowiskach kierowniczych licznych instytucji. Pełnił między innymi funkcję dyrektora technicznego Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Dolnośląskiego w Jeleniej Górze oraz w Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym. Był też członkiem Związku Literatów Polskich, pełnił m.in. funkcję jego wiceprezesa.

Czesław Centkiewicz zmarł 10 lipca 1996 w Warszawie. Pochowany jest na Cmentarzu Powązkowskim.

Centkiewicz był autorem szeregu powieści młodzieżowych i reportażowych poświęconych terenom podbiegunowym; większość z utworów napisał wspólnie z żoną. Debiutował w 1934 roku książką pt. „Czeluskin”. W tym samym roku wydał „Wyspę mgieł i wichrów”.

Z pewnością najbardziej znanym dziełem Centkiewicza jest „Anaruk, chłopiec z Grenlandii”. Ta wydana po raz pierwszy w 1937 roku książka jest rezultatem pobytu autora na tej mroźnej zazwyczaj wyspie. Forma utworu przypomina bardziej reportaż niż klasyczną powieść przygodową, jednak jej bohater – 12-letni Eskimos Anaruk – przygód przeżywa bez liku.

Śledzimy je z perspektywy polarnika, przybysza, który przyjechał na Grenlandię, by poznać codzienność jej mieszkańców. W powieści przytoczono również kilka innuickich (eskimoskich) legend.

Inną, nie mniej znaną jest „Zaczarowana zagroda”. Ta krótka opowieść została napisana przy współpracy z Aliną Centkiewicz i ukazała się po raz pierwszy w roku 1963. Opowiada o stadzie pingwinów, które naukowcy próbują zamknąć i oznaczyć na terenie znajdującej się na Antarktydzie stacji badawczej. Pingwiny jednak znikają, pozostawiając na terenie stacji jednego tylko osobnika.

To pięknie i lekko napisana, pouczająca i pełna humoru historia. Opowieści takich, Alina i Czesław Centkiewiczowie, mają zresztą znacznie więcej w swym wyjątkowym, literackim dorobku. W 1962 roku ukazała się biografia państwa Centkiewiczów – Fridtjof, co z ciebie wyrośnie? Opowieść o Nansenie.

Źródło: Polonijna Agencja Informacyjna