Założył pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej. Dzisiaj obchodzimy 200. rocznicę urodzin Ignacego Łukasiewicza

Ignacy Łukasiewicz – polski farmaceuta i przedsiębiorca, założyciel pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej, wynalazca lampy naftowej, pionier przemysłu naftowego w Europie, rewolucjonista i działacz niepodległościowy. 8 marca br. obchodzimy 200. rocznicę jego urodzin.

Na pytanie, jakiego wybitnego polskiego naukowca znasz, większość z nas odpowie: Mikołaj Kopernik i Maria Curie Skłodowska. Jednak do grona wybitnych polskich naukowców zaliczamy również Ignacego Łukasiewicza, Jana Heweliusza, Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Henryka Arctowskiego, Ludwika Hirszfelda, Jana Czochralskiego, Stefana Banacha i wielu innych.

Rok 2022 Rokiem Ignacego Łukasiewicza

Ignacy Łukasiewicz to jeden z patronów roku 2022. Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, podejmując uchwałę w tej sprawie, podkreślił jego zasługi dla rozwoju polskiego przemysłu i gospodarki, a także zaangażowanie w walkę o niepodległość. W styczniu br. przypadła 140. rocznica śmierci, a w marcu 200. rocznica urodzin tego wybitnego Polaka – pioniera przemysłu naftowego, filantropa i działacza niepodległościowego.

„Należy on do zaszczytnego grona Polaków, których działalność odcisnęła wielki i pozytywny wpływ na rozwój naszej Ojczyzny, jak również całego świata” – napisali posłowie w uchwale. Posłowie podkreślili również zaangażowanie patriotyczne Łukasiewicza: udział w konspiracji podczas Powstania Krakowskiego, wsparcie finansowe Powstania Styczniowego i pomoc jego uczestnikom. Był także filantropem i działaczem społecznym.

Sejm zdecydował o ustanowieniu 2022 Rokiem Ignacego Łukasiewicza „szczególnie ze względu na wielkie i niezwykłe zasługi Ignacego Łukasiewicza dla przemysłu i gospodarki Polski, a także Jego zaangażowanie w walkę o niepodległość Ojczyzny oraz dbałość o pracowników”.

„Na zapoczątkowanym przez Łukasiewicza procesie destylacji ropy naftowej bazuje współcześnie wiele gałęzi przemysłu chemicznego, kosmetycznego i nowoczesnych technologii. Także dzisiaj jest patronem przemysłu naftowo-gazowniczego i rafineryjnego w Polsce, a Jego dziedzictwo powinno być mocno i stale rozwijane oraz propagowane w Europie i na świecie” – czytamy w sejmowej uchwale dotyczącej ustanowienia patronów roku 2022.

Sylwetka Ignacego Łukasiewicza

Ignacy Łukasiewicz urodził się 8 marca 1822 roku we wsi Zaduszniki (obecnie powiat mielecki, województwo podkarpackie) w zubożałej inteligenckiej rodzinie szlacheckiej jako syn Józefa i Apolonii z domu Świetlik. Był najmłodszym z pięciorga dzieci.

Po śmierci ojca w 1836 roku zła sytuacja finansowa rodziny nie pozwalała na dalszą edukację i zmusiła go do przedwczesnego rozpoczęcia pracy. Porzucił naukę w gimnazjum w Rzeszowie (ukończył 4 klasy) i podjął pracę w aptece w Łańcucie jako praktykant. Następnie pracował jako pomocnik aptekarski w Rzeszowie, dokształcając się w tym zawodzie.

W 1848 roku rozpoczął pracę w najbardziej renomowanej lwowskiej aptece „Pod Złotą Gwiazdą” Piotra Mikolascha, która poza produkcją i dystrybucją medykamentów zajmowała się pracami badawczymi. Tam poznaje Jana Zeha, który podobnie jak on interesował się ropą naftową.

Ignacy Łukasiewicz postanowił uzyskać wiedzę potrzebną do rafinacji produktów z ropy naftowej. Właściciel apteki zaoferował mu stypendium pod warunkiem, że wróci do jego apteki po ukończeniu studiów. W latach 1850-1852 studiował farmację na Uniwersytecie Jagielońskim w Krakowie i uniwersytecie w Wiedniu, gdzie uzyskał tytuł magistra farmacji.

Tak jak obiecał, po studiach wrócił do Lwowa i pracy w aptece Piotra Mikolascha, gdzie objął stanowisko prowizora. Wraz z Janem Zehem prowadził badania nad destylacją ropy naftowej, z której udało mu się wydzielić naftę. Pierwsza skonstruowana przez niego lampa naftowa rozświetliła wystawę apteki. W praktyce oświetlenie naftowe zastosowano po raz pierwszy 31 lipca 1853 roku podczas pilnej nocnej operacji w szpitalu we Lwowie. Data ta jest symboliczna, jest oficjalną datą narodzin przemysłu naftowego w Polsce.

Na początku 1854 roku Ignacy Łukasiewicz przeniósł się do Gorlic, aby być bliżej terenów roponośnych. W tym roku w Bóbrce koło Krosna założył pierwszą na świecie spółkę naftową i kopalnię ropy naftowej, która jest czynna do dzisiaj. Na terenie kopalni Bóbrka doskonalił technikę wiercenia otworów wydobywczych, wprowadził do użytku wiertnicę ręczną, a później maszyny parowe do napędu wiertnic. W 1857 roku otworzył rafinerię w Klęczanach koło Nowego Sącza. Z wydobywanej w tym miejscu ropy produkował naftę, smary, oleje smarne i asfalt.

Działalność niepodległościowa i filantropijna

Ignacy Łukasiewicz angażował się w działalność niepodległościową i konspiracyjną, za którą był aresztowany i więziony. Wspierał także finansowo ruchy narodowo-wyzwoleńcze. Jako filantrop propagował zakładanie sądów, budował szkoły, kościoły, drogi i mosty.

Utworzył Towarzystwo Zaliczkowe w Krośnie. Organizował kasy zapomogowe, które jako pierwsze takie instytucje w Europie zabezpieczały robotników na wypadek choroby czy inwalidztwa.

W kopalni Bóbrka założył kasę bratniej pomocy, do której przymusowo należeć musieli wszyscy zatrudnieni. Dzięki temu mieli zapewnioną pomoc lekarską, natomiast w przypadku śmierci pracownika kasa opłacała koszty pogrzebu, a wdowa i dzieci otrzymywały rentę. Przepracowanie dwudziestu lat w kopalni uprawniało robotnika do otrzymania emerytury, a w razie inwalidztwa spowodowanego wypadkiem przy pracy miał zapewnioną dożywotnią rentę.

Ponadto Łukasiewicz wspierał finansowo okolicznych chłopów, zapewniał rozwój oświaty, zakładał kasy gminne, finansował pomoc lekarską, dotował Kościół.

Dbał również o rozwój oświaty i kultury oraz edukację pracowników przemysłu naftowego. Za działalność charytatywną papież Pius IX nadał mu tytuł szambelana papieskiego i odznaczył Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego. Ignacy Łukasiewicz był również posłem na sejm galicyjski IV kadencji w latach 1877-1882.

Zmarł w Chorkówce 7 stycznia 1882 roku w wyniku ciężkiego zapalenia płuc. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Zręcinie.

Byliśmy pierwsi – początki przemysłu naftowego

W związku z Ignacym Łukasiewiczem warto obejrzeć filmik pt.: „Byliśmy pierwsi – początki przemysłu naftowego”. Autorem scenariusza i zarazem prowadzącym jest Wojciech Drewniak, polski historyk i youtuber, o którym zrobiło się głośno za sprawą kanału „Historia bez cenzury”. W 2020 roku kanał ten osiągnął blisko 1,26 mln subskrypcji. Youtuber swoich filmikach z humorem i przymrużeniem oka opowiada o interesujących wydarzeniach z dziejów Polski i świata.

Dzieło Ignacego Łukasiewicza jest jednym z tych fenomenów historii, które uczyniły ziemię polską sercem Europy i pępkiem świata. W połowie XIX stulecia naszej ery Ignacy Łukasiewicz zapalił światło, które błyskawicznie opanowało cały glob.

Ignacy Łukasiewicz – Prometeusz na ludzką miarę

W 2016 roku Instytut Polityki Energetycznej im. I. Łukasiewicza zainicjował projekt naukowy pt. „Prometeusz na ludzką miarę – Ignacy Łukasiewicz”, którego celem było przygotowanie pierwszej pełnej biografii w języku angielskim Ignacego Łukasiewicza.

W 2019 roku wydawnictwo Peter Lang wydało książkę naukową pt.: „A Prometheus on a Human Scale – Ignacy Łukasiewicz”. Autorami książki jest grupa uznanych badaczy: Piotr Franaszek (Uniwersytet Jagielloński), Paweł Grata (Uniwersytet Rzeszowski) czy Grzegorz Zamoyski (Politechnika Rzeszowska) specjalizują się w dziejach gospodarczych i społecznych południowo-wschodniej Polski. Dziennikarka i pisarka Anna Kozicka-Kołaczkowska zajmuje się historią sektora energetycznego w Instytucie Polityki Energetycznej i Mariusz Ruszel (pomysłodawca inicjatyw upamiętniających postać Łukasiewicza) jest prezesem Instytutu Polityki Energetycznej, specjalizuje się w problematyce bezpieczeństwa energetycznego.

„Ignacy Łukasiewicz. Prometeusz na ludzką miarę” ukazuje postać Ignacego Łukasiewicza wielowymiarowo. Dodatkowo jeden z rozdziałów autorzy poświęcili przybliżeniu czytelnikowi realiów gospodarczej codzienności Galicji II połowy XIX wieku, natomiast w aneksie przypomnieli, że nie tylko Łukasiewicz z Polaków zasłużył się dla rozwoju światowego przemysłu naftowego, ale również Witold Zglenicki.

Książka o Ignacym Łukasiewiczu po angielsku dostępna jest teraz bezpłatnie w formie e-booka. Można ją pobrać TUTAJ.

Pod koniec 2021 roku książka ukazała się po polsku nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego w ramach serii Biografie Sławnych Ludzi pt.: „Ignacy Łukasiewicz. Prometeusz na ludzką miarę”.

Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce

Muzeum znajduje się na terenie najstarszej na świecie nadal działającej kopalni ropy naftowej. W otoczeniu przepięknego lasu bobrzeckiego znajdują się XIX wieczne kopanki, w których można zobaczyć naturalną ropę naftową, czyli czarne złoto. Kiedy spacerujemy alejkami, ukazują się nam unikatowe urządzenia związane z przemysłem naftowym, rafineryjnym i gazowniczym pochodzące z XX wieku. We wnętrzach budynków dzięki nowoczesnym ekspozycjom multimedialnym można przenieść się w czasy, kiedy na kopalni pracował jeszcze sam Ignacy Łukasiewicz.

Pośrodku kopalni oraz Muzeum stoi kamienny obelisk ustawiony przez Ignacego Łukasiewicza w 1872 roku na pamiątkę założenia kopalni. W Muzeum zachowały się dwa oryginalne szyby naftowe z XIX wieku o imionach „Franek” i „Janina”.

Na stronie internetowej Muzeum zainteresowani znajdą wiele informacji i ilustracji dotyczących Ignacego Łukasiewicza i historii kopalni ropy naftowej w Bóbrce. Zaś na kanale YouTube Muzeum znajdują się ciekawe popularnonaukowe filmiki i programy.

Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce można  zwiedzać wirtualnie.

Roman Strzondała