Kubisz w Książnicy

CIESZYN / Postać pochodzącego z Końskiej polskiego działacza narodowego, nauczyciela i poety Jana Kubisza była tematem kolejnego organizowanego przez Książnicę Cieszyńską spotkania z cyklu „Cymelia i osobliwości”. O Kubiszu i swoistym hymnie Śląska Cieszyńskiego, jakim stała się napisana przezeń pieśń „Płyniesz Olzo”, w piątek 4 września opowiedziała Anna Rusnok.

Kubisz jako absolwent Seminarium Nauczycielskiego w Cieszynie podjął pracę w szkole w Gnojniku, gdzie pracował aż do emerytury poświęcając się zarazem narodowej działalności społecznej w Czytelni Ludowej, w Towarzystwie Ewangelickiej Oświaty Ludowej oraz w Polskim Towarzystwie Pedagogicznym.

Prelegentka zwróciła uwagę na fakt, że kwestia poczucia przynależności narodowej w czasach, w których żył Jan Kubisz (1848-1929), wcale nie była na Śląsku Cieszyńskim oczywista. Rusnok omawiając losy nauczyciela i poety zwróciła uwagę na fakt, że Kubisz z gimnazjum niemieckiego, do którego uczęszczał, wrócił z przekonaniem, że jest Niemcem.

Dopiero Jerzy Buzek, rolnik, pradziadek premiera Jerzego Buzka i pochodzący z Wisły Adam Pinkas, jego dawny nauczyciel, uświadomili mu że jego językiem ojczystym jest język polski.

Rusnok przeczytała także fragmenty Kalendarza Katolickiego z 1863 roku wydanego w Chełmnie, w którym zamieszczono pieśń o Wiśle będącą muzycznym pierwowzorem pieśni „Płyniesz Olzo”. Zauważała też, że zarówno Niemcy, jak i Polacy używali nazwy rzeki Olza z tą tylko różnicą, że po niemiecku pisana była przez „s”. Dopiero czeska administracja stwierdziła, że Olza brzmi zbyt polsko i zmieniła ją na Olše.

Kubisz pierwsze wiersze publikował w Gwiazdce Cieszyńskiej w 1869 roku. Natomiast pieśń „Płyniesz Olzo” powstała najprawdopodobniej koło roku 1881. Została bowiem wydana właśnie w roku 1881 w tomiku „Niezapominajka”, jeszcze niepodpisanym, wydanym pod pseudonimem Szlązak. Później tekst przedrukowywany był w kolejnych dwóch zbiorkach Jana Kubisza.

– Już w 1902 roku, kiedy ukazał się tomik Kubisza ze wstępem Kazimierza Wróblewskiego, Wróblewski napisał, że pieśń ta jest znana i śpiewana we wszystkich zakątkach Śląska Cieszyńskiego, już wtedy był to swoisty hymn – wyjaśniła Rusnok.

Melodia nie została skomponowana specjalnie do słów Kubisza. Powstała 20 lat wcześniej w innym regionie, gdzie również mniej więcej w tym samym czasie, co na Śląsku Cieszyńskim, rozwijała się polska działalność narodowa, a mianowicie na Pomorzu. Nie wiadomo, kto jest jej autorem.

Po prelekcji można było z bliska obejrzeć cenne eksponaty ze zbiorów Książnicy, a wśród nich m.in. Kalendarz Katolicki wydany w Chełmnie, w którym zamieszczono wspomnianą pieśń o Wiśle. Zaprezentowano także pierwsze wydanie „Pamiętnika Starego Nauczyciela” i napisanych przez Kubisza śpiewników a także dokumenty i ręcznie pisane notatki Kubisza. (indi)