Egzotyka z Polski. Seminarium etnograficzne po wilamowsku

JABŁONKÓW / W tym roku tematem piątkowego seminarium etnograficznego „Nie jyny z naszi dzichty” w ramach „Gorolskiego Święta” były Wilamowice i ich mieszkańcy. Słuchacze mogli dowiedzieć się wiele na temat tej niewielkiej miejscowości leżącej w połowie drogi pomiędzy Bielskiem-Białą a Oświęcimiem. Wysłuchano trzech prelekcji na temat historii tej miejscowości, folkloru muzycznego i kultury materialnej ich mieszkańców. Była to również okazja do usłyszenia języka wilamowskiego.

Gości tegorocznego seminarium etnograficznego Domu PZKO w Jabłonkowie przywitała w drzwiach kapela Zespołu Regionalnego „Wilamowice”. Spotkanie poprowadził Leszek Richter – prezes Sekcji Ludoznawczej Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Czeskim Cieszynie. Na początku krótką przemowę wygłosił burmistrz Wilamowic Kazimierz Cebrat.

Historia, folklor muzyczny i kultura materialna

Seminarium etnograficzne rozpoczął Tymoteusz Król z Instytutu Slawistyki PAN i Centrum Studiów Regionalnych Uniwersytetu Ostrawskiego prelekcją „Wielokulturowość i wielojęzyczność gminy Wilamowice z perspektywy historycznej i etnograficznej”. Słuchacze z zaciekawieniem wysłuchali wykładu na temat pochodzenia tej niewielkiej grupy etnograficznej, jaką są Wilamowianie. Mieli niepowtarzalną okazję, aby usłyszeć język wilamowski, który należy do zachodniej grupy języków germańskich, a w swoim brzmieniu przypomina język holenderski lub duński. Prelegent opowiedział również o najważniejszych elementach budujących tożsamość współczesnych Wilamowian i zaprezentował najwybitniejsze postacie historyczne pochodzące z Wilamowic.

Następnie Paweł Szutow ze Stowarzyszenie „Wilamowianie” opowiedział o różnorodności językowej folkloru muzycznego Wilamowian oraz zaśpiewał wybrane pieśni w językach: polskim, niemieckim, czeskim i wilamowskim. Na koniec Justyna Majerska-Sznajder, dyrektorka Muzeum Kultury Wilamowskiej, wygłosiła referat „Kultura materialna obszaru gminy Wilamowice”. Słuchacze dowiedzieli się, jakiego charakteru zbiory prezentowane są w nowo powstałym Muzeum Kultury Wilamowskiej w Wilamowicach. Prelegentka opowiedziała również o działalności edukacyjnej placówki.

Tego samego dnia Zespół Regionalny „Wilamowice” wystąpił na scenie w Lasku Miejskim. Można też było wypróbować tradycyjnych potraw oraz zakupić wyroby rękodzielnicze. Natomiast następnego dnia odbyły się warsztaty tańców wilamowskich.

Poczucie odrębności kulturowej wśród mieszkańców Wilamowic zachowało się do dzisiaj

Wilamowianie to grupa etnograficzna zamieszkująca liczące ponad trzy tysiące mieszkańców miasto Wilamowice, leżące w połowie drogi między Bielskiem-Białą a Oświęcimiem. Głównymi wyznacznikami tożsamości Wilamowian jest język wilamowski, który w powszechnym użyciu był do zakończenia drugiej wojny światowej, a także strój regionalny i lokalne tradycje. Wszystkie te elementy kulturowe sprawiły, że Wilamowianie w ciągu wieków wyróżniali się na tle swoich sąsiadów. Poczucie odrębności wśród wielu mieszkańców Wilamowic zachowało się do dzisiaj, mimo to, że językiem wilamowskim posługuje się dziś zaledwie 25 osób.

Teorii na temat pochodzenia unikalnej kultury wilamowskiej jest wiele. Jedna z nich głosi, że Wilamowianie są potomkami osadników, którzy przybyli na te tereny z Europy Zachodniej w XIII wieku. Według lokalnej legendy Wilamowianie pochodzą z Flandrii lub Holandii. Wpływy kulturowe z dalekich stron można do dziś dostrzec w niezwykle bogatym stroju wilamowskim, którego elementy przywożone były ze Stambułu, Paryża, Grazu i Wiednia.

Tradycje wilamowskie podtrzymywane są do dziś przez Zespół Regionalny „Wilamowice”, Stowarzyszenia „Wilamowianie” i niedawno powstałe Muzeum Kultury Wilamowskiej.