Izby regionalne i ekspozycje na Zaolziu. Ekspozycja poświęcona Władysławowi Niedobie w Nawsiu

Nazwa: ekspozycja poświęcona Władysławowi Niedobie
Organizator: Miejscowe Koło PZKO w Nawsiu
Charakter zbiorów: regionalne, poświęcona wybitnej postaci
Adres: Dom PZKO w Nawsiu, Návsí 270, 739 92 Návsí, Czechy
Kontakt: Iza Nowacka-Marzeion, tel.: (+420) 792 361 070, e-mail: gospodarz@nowsi.cz

Historia

Ekspozycja powstała w 2008 roku przy okazji remontu miejscowego Domu Polskiego Zwązku Kulturalno-Oświatowego z inicjatywy ówczesnego prezesa koła Mariana Waszuta. Poświęcona jest pamięci pochodzącego z Nawsia Władysława Niedoby, znanego najszerzej pod scenicznym pseudonimem Jura spod Grónia. Niedoba był reżyserem, scenarzystą i aktorem teatralnym, autorem widowisk o tematyce regionalnej, działaczem społecznym i kulturalnym na Zaolziu. W tworzenie ekspozycji włączony był Teatr Cieszyński oraz rodzina Władysława Niedoby, która udostępniła pamiątki po zmarłym.

Charakterystyka wystawy i zbiorów

Ekspozycja zaaranżowana jest w trzech wnękach wydzielonych na jednej ze ścian sali reprezentacyjnej Domu PZKO w Nawsiu. W razie potrzeby można ją przysłonić drzwiami harmonijkowymi, które po zamknięciu tworzą jednolitą, drewnianą ścianę. Na wystawie wyeksponowano między innymi zdjęcia, dyplomy, odznaczenia, obrazy, kostiumy sceniczne.

Władysław Niedoba urodził się 22 marca 1914 roku w Nawsiu. Był najmłodszym synem z pierwszego małżeństwa Ewy z domu Sikora i Pawła Niedoby, nawiejskiego gazdy. Jego dom rodzinny stał w centrum wsi – trzysta metrów od stacji kolejowej, nieopodal kościoła ewangelickiego, szkoły i gospody gminnej. Według tradycji rodzinnej, „królewskie” imię nadano mu za namową starszych braci, którzy argumentowali: Mamulko, niechejmy mu pański nazwisko, my go dómy sztudyrować [gwarowo: uczyć] i bydzie panym.

W 1937 roku rozpoczął współpracę z Narodowym Teatrem Morawsko-Śląskim w Ostrawie. Wkrótce powierzono mu pierwszą rolę solową – partię księcia w „Fauście”. Po zajęciu Zaolzia przez Polskę w 1938 roku Niedoba został stypendystą katowickiego konserwatorium muzycznego. Wybuch II wojny światowej przerwał mu studia i uniemożliwił wyjazd na stypendium do Włoch.

We wrześniu 1939 roku wraz z miejscową kompanią Obrony Narodowej przeszedł podkarpacki szlak bojowy 21 Dywizji Piechoty Górskiej i jako jeden z jej żołnierzy po rozbiciu dywizji został zagarnięty przez wojska sowieckie. Po ucieczce z rosyjskiej niewoli wrócił w rodzinne strony, gdzie został wcielony do Wehrmachtu. Ucieczka z wojska niemieckiego nie powiodła się: Niedoba został zesłany do obozu karnego na adriatyckiej wyspie Korfu. Dopiero stąd udało mu się zbiec. Z fałszywymi dokumentami przewędrował Albanię i Grecję i do rodzinnego Nawsia.

Władysław Niedobra tworzył niezapomniany duet z Ludwikiem Cienciałą

Po wojnie zrezygnował z kariery śpiewaka operowego na rzecz pracy nad utrzymaniem i propagowaniem kultury polskiej na Zaolziu. W 1951 roku doprowadził do powstania w Czeskim Cieszynie Sceny Polskiej Teatru Cieszyńskiego w Czeskim Cieszynie – jedynego poza granicami kraju stałego polskiego teatru profesjonalnego, w którym do 1960 roku był kierownikiem artystycznym, a także reżyserem, scenarzystą i aktorem.

Był felietonistą polskojęzycznego gazety „Głos Ludu”, pisał słuchowiska radiowe oraz widowiska dla założonego w 1947 roku zespołu „Gorol” w Jabłonkowie, w którym z Ludwikiem Cienciałą „Maciejem” stworzył duet, bawiący publiczność gwarowymi dialogami. Obok Karola Piegzy był przez 50 lat animatorem corocznej polskiej imprezy folklorystycznej – „Gorolskigo Święta” w Jabłonkowie. Był odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polski (16 marca 1994). Zmarł 12 marca 1999 roku w Nawsiu. Spoczywa na cmentarzu w rodzinnej miejscowości.