Pokrzywa – zioło uniwersalne i niemal całoroczne. Można zrobić pokrzywową sól, pokrzywowy miód… [wywiad]

Jan Michalik z Piosku, absolwent studiów leśniczych w Granicach na Morawie oraz ekologii i ochrony środowiska w Ołomuńcu nie tylko zna się na dzikich roślinach rosnących w naszym najbliższym otoczeniu, ale także sam na co dzień wykorzystuje je w kuchni. Dzisiaj rozmawiamy z nim o tym, jak można wykorzystać roślinę, którą często uważamy jedynie za popularny chwast, czyli jak można wykorzystać pokrzywę.

Zioła zbiera się sezonowo, często dane zioło można wykorzystać przez bardzo krótki okres jego wegetacji. Z pokrzywą jest inaczej?

Jak najbardziej inaczej. Zbierać i wykorzystywać w kuchni możemy pokrzywy cały czas – odkąd się pojawią wczesną wiosną, aż do zimy. Młode pokrzywy mają smak ogórków sałatkowych. Jak pokrzywy będziemy kosić, to będziemy mieć młode aż do zimy. A jak nie skosimy, to zakwitną. Pokrzywa po czesku nazywa się Kopřiva dvoudomá. A to dlatego, że ta roślina ma samca i samicę. Czy dany osobnik pokrzywy to samiec, czy samica poznaje się po kwiatach.

Czym się więc różnią?

Kwiat samca stoi do góry, i ma pyłek. I jest bardziej żółty. A kwiat samicy zwisa, bo ma ciężkie nasiona.

A czy to nie jest tak, że jak już zakwitnie, to traci swe właściwości odżywcze jako zioło?

Wręcz przeciwnie! Nawet te nasionka są bardzo odżywcze.

Liście pokrzywy parzymy jak herbatę. A jak można wykorzystać nasiona?

Można sobie zrobić na przykład pokrzywowe masło. Albo pesto. Można zrobić pokrzywową sól, pokrzywowy miód…

Jak się to robi?

Nasionka trzeba wpierw obrać. A później wykorzystuje się je tak, jak inne składniki roślinne. W Internecie znaleźć można mnóstwo różnych przepisów. Ostatnimi laty jest moda na powrót do natury.

No i pokrzywy można też jeść na surowo.

Nie będą parzyć w język?

Wystarczy wcześniej rozetrzeć, pomiąć je trochę w palcach. Ogólnie metoda na zjadanie całych pokrzyw jest taka, że trzeba je wcześniej pomiąć, pozwijać. Bo w pokrzywie parzą trichomy – włoski, które są na liściach, łodygach. Jak zemniemy całą roślinę w palcach, to pozbawiamy ją tych parzących włosków.

A po co właściwie jeść zwykły chwast?

Pokrzywa jest bardzo zdrowa. Ma mnóstwo witamin. Jest w niej mnóstwo beta-karotenu, minerałów i wiele innych cennych substancji. Jest w nich też bardzo wiele błonnika. Jeśli chodzi o wartości odżywcze, to pokrzywy są dużo bardziej odżywcze od przeciętnych jarzyn, które można kupić w sklepie.

Zarówno liście, jak i nasionka?

Tak.

Gdzie zatem je zbierać?

Są gratis wszędzie wokół. Ważne, by wybierać miejsca z dala od dróg i innych źródeł zanieczyszczeń. Jeśli chcemy robić sałatki ogólnie ze wszystkich dzikich roślin, to najlepiej, jak wpierw je sparzymy wrzątkiem. Tym sposobem oczyścimy je z pasożytów i wszystkiego tego, czego nie chcielibyśmy dostarczać do swojego ciała… Z kolei te niemyte mogą wzbogacić mikroflorę w naszych jelitach.

POKRZYWA ZNAJDOWAŁA TAKŻE WYKORZYSTANIE W UBIORZE

Kiedyś ludzie wykorzystywali pokrzywy zarówno w kuchni, jak i do ubierania się. Przykładowo w Przyborze jest ekspozycja, która ukazuje wykorzystanie pokrzywy już od czasów prehistorycznych. Dawni Słowianie, czy w państwie Wielkomorawskim, używano pokrzyw do przędzenia z nich włókna. Ozzi znaleziony w alpejskim lodowcu miał strzały związane pokrzywowym sznurkiem.

A jeszcze w XX wieku w Beskidach przędło się czasem z pokrzyw worki czy robiło się osnowy do płótna z pokrzywowej nici. A na Morawie, na Hanie z kolei wyszywało się pokrzywowymi nićmi. Dla odmiany mundury, na które mówiło się „koprziwaki”, bo gryzły – te z kolei z pokrzywy wcale nie były. Bo materiał z pokrzywy jest bardzo drogi.

Gdy w Przyborze zrobili pokrzywową koszulę, to stwierdzili, że gdyby mieli ją wycenić, to kosztowałaby około trzystu tysięcy koron. Gdyby wycenić wkład pracy, te godziny potrzebne na jej zrobienie…

Czyli jeśli chodzi o wykorzystanie jej w ubiorze, to jest to tylko dla bardzo bogatych…

I tak było zawsze. Ale na przykład jak potrzebujemy na szybko, będąc w przyrodzie, zrobić sznurek, to możemy wykorzystać właśnie pokrzywę. A konkretnie pokrzywowe łyko.

Wyciągnięte z środka z łodyg?

Tak. Łodygi trzeba połamać i wtedy łatwo jest wyciągnąć z nich łyko w którym znajduje się włókno pokrzywy. Wszystko to można zobaczyć, gdyby zrobić sobie wycieczkę do Przybora, gdzie jest CETRAT Centrum tradičních technologií v Příboře-Muzeum. Ale oni też bywają na różnych prelekcjach u nas w regionie. Nawet w Piosku kiedyś była taka prelekcjo o pokrzywie.

(indi)