E-mail: krzysztof@zwrot.cz
Wydany w 2014 roku „Atlas polskiej obecności za granicą” był pierwszym dokumentem, który systematyzował dostępne wówczas dane na temat sytuacji Polaków i Polonii w krajach całego świata – w tym także w Czeskiej Republice. Wiele wskazuje na to, że po ponad dekadzie powstanie zupełnie nowe wydanie. Na temat jego opracowania, z prof. Markiem Cierpiał-Wolanem (prezesem Głównego Urzędu Statystycznego) rozmawiała wiceminister spraw zagranicznych Henryka Mościcka-Dendys.
Badania statystyczne na szeroką skalę
Spotkanie dotyczyło ustalenia etapów współpracy nad przeprowadzeniem badań statystycznych dotyczących Polaków i Polonii mieszkających w różnych zakątkach świata. Jak informuje MSZ, współpraca z GUS ma pozwolić na „lepsze zrozumienie potrzeb oraz wyzwań, przed którymi stoi polska społeczność za granicą”.
O demografii, organizacjach, problemach i sytuacji mniejszości
Poprzedni „Atlas polskiej obecności za granicą” został wydany w 2014 roku przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych, którego szefem – podobnie jak dziś – był Radosław Sikorski. Dokument ten zawierał informacje o Polakach i Polonii z całego świata, w tym oczywiście z Republiki Czeskiej.
Dane dotyczące Polaków w Republice Czeskiej przygotowała wtedy Ambasada RP w Pradze. Pokazywały nie tylko statystyki demograficzne, ale także nakreślały działalność polskich organizacji działających w Czechach, pozycję osób polskiego pochodzenia w kraju, główne problemy czy politykę władz miejscowych.
Ów „Atlas” z 2014r. jest dokumentem udostępnionym publicznie i można się z nim zapoznać pod tym linkiem. Poniżej prezentujemy kilka fragmentów dotyczących Polaków i Polonii w Czechach (pisownia oryginalna):
„Wg spisu z 2011 r., 39269 osób deklaruje narodowość polską, a 18 242 (4 proc. ogółu cudzoziemców) ma polskie obywatelstwo. Zgodnie z wynikami spisu, ponad 50 tys. osób uważa język polski za ojczysty. Z kolei ok. 80 tys. obywateli czeskich deklaruje, że ma polskie korzenie. W sumie więc szacuje się, że w Republice Czeskiej mieszka ok. 130 tys. osób polskiego pochodzenia, co stanowi 1,2 procent ludności kraju. Większość z nich – ok. 110 tys. osób – mieszka w okolicach Zaolzia i pobliskiej Ostrawy. W wyniku migracji coraz więcej osób przemieszcza się w głąb kraju. Największe skupiska obywateli polskich zamieszkujących w Republice Czeskiej, oprócz Zaolzia, można znaleźć w środkowych Czechach, Pradze, oraz w krajach: kralovohradeckim, libereckim i pardubickim”.
„Wśród Polaków duży odsetek osób jest w wieku produkcyjnym. Z danych na temat zatrudnienia wynika, iż w Republice Czeskiej zatrudnionych jest 21 430 osób (15 911 mężczyzn i 5 519 kobiet), w tym 1712 osób prowadzi działalność gospodarczą”.
„We władzach samorządowych województwa morawskośląskiego jest obecnie trzech Polaków – radnych. Są to: Pavel Kawulok (CzSSD) z miejscowości Hrádek, Henryk Małysz (KSCzM) z miejscowości Horní Suchá oraz Karel Wiewiórka (KSCzM) z miejscowości Karviná. Kilkoro Polaków jest we władzach i samorządach miast i gmin na Zaolziu, jak np. wiceburmistrz Czeskiego Cieszyna Stanisław Folwarczny (ODS), wicestarosta Bystrzycy, Roman Wróbel (CzSSD)”.
„Na obszarze Republiki Czeskiej nie odnotowuje się naruszania praw osób pochodzenia polskiego, ani dyskryminacji wobec obywateli RP na stałe tam zamieszkałych. Standardy europejskie praw mniejszości narodowych, zakotwiczone także w ustawodawstwie czeskim, są generalnie przestrzegane i z uwagą studiowane przez miejscowe władze samorządowe, które pragną tu zachować poprawność polityczną.
Zdarzają się jednak przypadki nieprzychylności lokalnych samorządów wobec niektórych kwestii związanych ze szkolnictwem mniejszości. Głośny w 2007 r. casus szkoły polskiej na Tarasie w Trzyńcu, którą samorząd miasta postanowił arbitralnie połączyć z inną polską placówką, stał się modelowym sprawdzianem dla skuteczności prawodawstwa czeskiego w zakresie praw mniejszości polskiej, jako jedynej posiadającej w Czechach rozwiniętą sieć szkół stopnia podstawowego. Ostateczny werdykt przedstawiający stanowisko rządowej agendy (sekretariat ds. mniejszości) opublikowany w 2008 r. w raporcie na temat sytuacji mniejszości w Czechach, uznał decyzje samorządu trzynieckiego o likwidacji polskiej szkoły za nieuzasadnioną, naruszającą prawo i ład społeczny”.
