Henryk Zygalski. Człowiek, który złamał Enigmę

42 lata temu Liss w Anglii zmarł Henryk Zygalski, polski matematyk i kryptolog, wynalazca koncepcji tzw. „płacht Zygalskiego”, dzięki którym złamano kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, co uznano za jedno z wydarzeń rozstrzygających wynik II wojny światowej.

Henryk Zygalski urodził się 15 lipca 1908 r. w Poznaniu. Ukończył Gimnazjum św. Marii Magdaleny oraz studia na Uniwersytecie Poznańskim. Jako jeden z najzdolniejszych studentów Instytutu Matematyki, będąc na III roku, został przyjęty na specjalistyczny kurs kryptologiczny zorganizowany na polecenie Sztabu Głównego Wojska Polskiego.

Po ukończeniu studiów podjął pracę na uczelni, ale jednocześnie był zatrudniony w Biurze Szyfrów – w radiokontrwywiadzie wojskowym. Kiedy latem 1932 r. została rozwiązana poznańska filia Biura Szyfrów, Zygalski znalazł się wśród wyróżniającej się trójki młodych matematyków, obok Mariana Rejewskiego i Jerzego Różyckiego, których zatrudniono w Biurze Szyfrów Sztabu Głównego WP mieszczącego się w Pałacu Saskim w Warszawie.

W 1933 r. trzej kryptolodzy złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, co pozwoliło na zbudowanie działającej kopii tej maszyny. Stało się to możliwe dzięki metodzie Zygalskiego perforowanych arkuszy papieru, pomagających w ustaleniu kolejności wirników kodujących Enigmy (płachty Zygalskiego).

Dopiero w 1939 roku, na skutek zaostrzających się stosunków polsko-niemieckich, kierownictwo Biura Szyfrów zdecydowało się ujawnić sojusznikom efekty pracy polskich kryptologów. Wiosną 1939 roku zorganizowano spotkanie polskich, angielskich i francuskich służb wywiadowczych. Oprócz egzemplarza polskiej „Enigmy” otrzymali też matematyczne założenia metod jej obsługi.

We wrześniu 1939 r. razem z Rejewskim i Różyckim został ewakuowany do Rumunii. W Bukareszcie kryptolodzy nawiązali kontakt z ambasadą francuską, która umożliwiła im przedostanie do Francji. Wznowili prace nad rozszyfrowaniem niemieckich depesz w ośrodku o kryptonimie Bruno znajdującym się niedaleko Paryża.

Po wkroczeniu Niemców do Francji zostali ewakuowani do Algieru. We wrześniu 1940 r. kryptolodzy wrócili do południowej Francji kontrolowanej przez rząd Vichy, aby pracować w zakonspirowanym ośrodku nasłuchu o kryptonimie Cadix.

Po wkroczeniu Niemców do południowej Francji w listopadzie 1942 r. Zygalski z Rejewskim (Różycki na początku 1942 zginął w katastrofie statku na Morzu Śródziemnym) przedostali się do Hiszpanii, jednak zostali aresztowani przez hiszpańską policję na granicy w Pirenejach. Dzięki wstawiennictwu Polskiego Czerwonego Krzyża zwolniono ich i wysłano do Madrytu.

Stamtąd kryptolodzy przedostali się do Portugalii, skąd popłynęli do Gibraltaru, a stamtąd 3 lipca 1943 r. zostali przetransportowani do Wielkiej Brytanii. Wstąpili do armii polskiej. Zygalski z Rejewskim kontynuował prace kryptologiczno-wywiadowcze w jednostce radiowej Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych w Stanmore-Boxmoor pod Londynem.

Po wojnie Zygalski pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie uczył matematyki w prowincjonalnej szkole. W roku 1977 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Polskiego na Obczyźnie. Zmarł 30 sierpnia 1978 r. w Liss, natomiast pochowany został w Londynie.

 Informacja: Polonijna Agencja Informacyjna