Drugie Powstanie Śląskie

Drugie Powstanie Śląskie, w przeciwieństwie do pierwszego, które rok wcześniej wybuchło spontanicznie, było zorganizowanym zrywem. Powstanie ogłosiły Dowództwo Główne Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska oraz Polski Komisariat Plebiscytowy.

Przed wybuchem powstania na Górnym Śląsku stopniowo narastało napięcie:

25 kwietnia 1920 r. doszło w Bytomiu, Gliwicach, Katowicach, Chorzowie, Mysłowicach, Pszczynie, Radzionkowie, Rudzie, Rybniku, Wirku, Wodzisławiu, Zaborzu i Zabrzu do wieców protestacyjnych ludności zorientowanej propolsko przeciwko antypolskiemu terrorowi niemieckiemu. W trakcie wieców domagano się likwidacji Sicherheitspolizei (w ilości 5 tys. uzbrojonych Niemców, którzy po wycofaniu innych oddziałów mieli w założeniu strzec porządku – tzw. „SiPo”), która wspomagała i ochraniała niemieckie bojówki rozbijające polskie wiece.

Niemieckie bojówki zaatakowały polskie pochody świętujące obchody Konstytucji 3 Maja.

Rozpoczął się strajk szkolny, w którym młodzież domagała się równouprawnienia dla języka polskiego w szkołach na Górnym Śląsku.

27/ 28 maja 1920 doszło do ataku niemieckich bojówek na Polski Komisariat Plebiscytowy mieszczący się w Hotelu Lomnitz w Bytomiu oraz do zdemolowania lokali powiatowych Polskich Komitetów Plebiscytowych m.in. w Głogówku i Koźlu.

17 sierpnia 1920 r. po fałszywej informacji w prasie niemieckiej o zdobyciu Warszawy przez Armię Czerwoną, w Katowicach bojówki komunistyczne zaatakowały przy ul. Warszawskiej siedzibę powiatowego inspektora Międzysojuszniczej Komisji – pułkownika Blancharda. Żołnierze francuscy zmuszeni byli użyć broni, zabijając 10 atakujących. W odwecie doszło do zlinczowania znanego polskiego lekarza dr. Andrzeja Mielęckiego i zdemolowania siedziby polskiego komitetu plebiscytowego w Katowicach w hotelu „Deutsches Haus” (na rogu ul. Plebiscytowej i Wojewódzkiej), w trakcie którego pobito dr. Henryka Jarczyka.

Z wydarzeniami poprzedzającymi wybuch II Powstania Śląskiego wiąże się postać doktora Andrzeja Mielęckiego, którego imię nosi kilka szpitali i ulic na Śląsku. 17 sierpnia 1920 r. w Katowicach doszło do zamieszek. Francuscy żołnierze patrolujący miasto oddali strzały do bojówek demolujących polskie sklepy. Kiedy doktor Mielęcki chciał udzielić pomocy rannym Niemcom, zaatakowali go niemieccy bojówkarze. Potem, już rannego, wyciągnęli z ambulansu wiozącego go do szpitala. Skatowane ciało wrzucili do rzeki Rawy. Tragiczna śmierć lekarza przyśpieszyła wybuch II powstania.

WYBUCH POWSTANIA

Tłem II powstania były przygotowania do plebiscytu (odbył się w marcu 1921 r.), który miał przesądzić o przynależności państwowej Śląska. Powstanie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku w wyniku prób zbrojnego opanowania terenu plebiscytowego przez bojówki niemieckie i napadów na polskie lokale.

Zaraz po wezwaniu do walki wygłoszonym przez Wojciecha Korfantego , w poparciu dla działań powstańców rozpoczął się na Górnym Śląsku strajk generalny. Dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska , na czele którego stał Alfons Zgrzebniok, nakazało niezwłoczne rozpoczęcie działań bojowych w 5 okręgach wojskowych. Dowództwo drugiego powstania miało siedzibę w Dąbrówce Małej.

Głównym celem drugiej walki zbrojnej Ślązaków było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego i zastąpienie jej strażą obywatelską, a następnie – nowo utworzoną policją plebiscytową.

„Miasta powiatowe należy ominąć, wszelkie załogi policji bezpieczeństwa muszą być rozbrojone, za wszelką cenę należy unikać starć z wojskami koalicyjnymi, w miejscowościach przez nas zajętych tworzyć natychmiast straże obywatelskie” – czytamy w rozkazie operacyjnym nr 2 z dnia 19 sierpnia 1920, podpisanym przez Alfonsa Zgrzebnioka, komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska.

Powstańcy likwidowali posterunki niemieckiej policji i przepędzali niemieckich urzędników. Powstańcy opanowali powiaty: katowicki i bytomski oraz większość tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego. Akcja zakończyła się 25 sierpnia na rozkaz jej dowódców. W wyniku powstania niemiecką policję plebiscytową zastąpiono mieszaną – polsko-niemiecką.

ZWYCIĘSTWO POWSTANIA. PORAŻKA PLEBISCYTU.

24 sierpnia 1920 r. Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie. Powstańcy uzyskali również zapewnienie ukarania przywódców antypolskich ekscesów i usunięcie z obszaru objętego plebiscytem osób, które przybyły tu po 1 sierpnia 1919 r.

20 marca 1921 roku na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt. Uczestniczyło w nim 96,5 proc. osób z obszaru plebiscytowego. W głosowaniu mogły wziąć udział również osoby, które wyemigrowały ze Śląska. Przyjechało 182 tys. emigrantów z Niemiec, z Polski – 10 tys.

Informacja: Polonijna Agencja Informacyjna