E-mail: halina.szczotka@zwrot.cz
WISŁA / Wystawę plenerową „Wisła na dawnej pocztówce” można oglądać przed Domem Zdrojowym na Placu B. Hoffa w Wiśle. Imprezę przygotowała Miejska Biblioteka Publiczna im. Jana Śniegonia w ramach projektu „Niepodległa na kresach południowych”. Ekspozycja będzie dostępna aż do 20 listopada.
Wystawa składa się z 20 dwustronnych tablic. Z każdej strony znajduje się od 3 do 6 pocztówek pochodzących z okresu od końca XIX wieku do 1945 roku, które zapożyczyli prywatni kolekcjonerzy. Do każdej pocztówki sporządzono dokładny opis. Z jego przygotowaniem pomogła miejscowa historyk Danuta Szczypka. Są wśród nich również widokówki wydane przez znanego wydawcę i księgarza Edwarda Feitzingera z Cieszyna.
Bogumił Hoff odkrywa Wisłę
Podzielona na dwie części wystawa przedstawia najpierw Wisłę w czasach Austro-Węgier, kiedy była ubogą beskidzką wsią, gdzie zaledwie kilka budynków było murowanych, natomiast przeważająca większość zabudowy z drewna. Wówczas dopiero została odkryta i zaczynała się powoli rozwijać jako wieś letniskowa. Jednym z gorliwych propagatorów Wisły jako kurortu wypoczynkowego był etnograf, malarz, rysownik i pisarz Bogumił Hoff, którego imieniem nazwano wiślański rynek.
Pochodzący z Radomia Hoff do Wisły przybył po raz pierwszy w 1882 roku. Zachwycony jej pięknem rozpoczął propagować jej walory w prasie i wśród przyjaciół. Publikował też utwory literackie i działał na rzecz rozwoju tej podgórskiej miejscowości. Był autorem pierwszej monografii Wisły. W 1885 roku wybudował w Wiśle drewnianą willę „Bożydar”, nieco później powstały wille „Jasna” i „Janina”. Willę „Bożydar” można obejrzeć na wystawionych pocztówkach.
Bogdan Hoff przejmuje pałeczkę po ojcu
W 1892 roku Hoff osiedlił się w Wiśle na stałe. Tutaj również zmarł dwa lata później. Jego zwłoki spoczywają na wiślańskim cmentarzu ewangelickim Na Groniczku, gdzie jest również pogrzebany jego syn Bogdan Hoff, artysta plastyk, etnograf i architekt. Na początku XX wieku osiadł na stałe w Wiśle i kontynuował dążenia ojca nad przekształceniem miejscowości w kurort, który w 1962 roku uzyskał prawa miejskie.
Warto jeszcze nadmienić, że już kilkadziesiąt lat przed przybyciem Bogumiła Hoffa, do źródeł Wisły zaczęli ściągać pierwsi badacze i turyści, m.in. w 1843 roku geograf i poeta Wincenty Pol. Ich przybycie ułatwiła wybudowana w 1837 roku droga łącząca miejscowość z Ustroniem.
Władysław Stanisław Reymont pisze w Wiśle „Chłopów”
Jak pisze Joanna Jurgała-Jureczka w swojej publikacji „Historie zwyczajne i nadzwyczajne, czyli znani literaci na Śląsku Cieszyńskim”, w lipcu 1896 roku Wisłę odwiedziła Maria Konopnicka. Prawdopodobnie spędziła tu tylko jeden dzień, ponieważ zniechęciły ją prymitywne warunki, jakie tu wówczas panowały. W 1900 roku pod Beskidy przyjechał na kilkutygodniowy pobyt Bolesław Prus wraz z żoną i przybranym synem Emilkiem.
W następnym roku w Wiśle gościł Władysław Stanisław Reymont, który tam od nowa zaczął pisać „Chłopów”, po wyrzuceniu wszystkiego, co na ten temat napisał wcześniej. Powieść ta została uhonorowana w 1924 roku Nagrodą Nobla. Prawdopodobnie przyczynił się do tego też pobyt pisarza w spokojnej wsi podgórskiej. Pierwszy tom epopei narodził się w Warszawie i Wiśle, ciąg dalszy powstał we Francji – w Paryżu.
U schyłku monarchii, w 1911 roku, Rząd Krajowy w Opawie oficjalnie uznał wieś za letnisko.
Wisła przeżywa dynamiczny rozwój
Druga części ekspozycji prezentuje rozwój Wisły w czasach II Rzeczypospolitej. Po I wojnie światowej i odzyskaniu niepodległości przez Polskę, miejscowość znalazła się w granicach autonomicznego województwa śląskiego i zaczęła się dynamicznie rozwijać. Inwestycje w infrastrukturę drogową, kolejową, rekreacyjno-sportową i użyteczności publicznej można zobaczyć na ułożonych chronologicznie planszach wystawy, aby pokazać szybko zachodzące zmiany w tym okresie.
Na początku lat 30. w Wiśle Głębcach wybudowano szkołę według projektu pochodzącego z Olbrachcic Tadeusza Michejdy. Z jego biura projektowego pochodzą również niektóre wiślańskie pensjonaty i wille, takie jak „Idylla”, „Wierchy”, „Oleńka”, „Przylesie” i inne.
Przyjeżdżają znakomici polscy artyści
Podczas trwania Wakacyjnych Kursów Instytutu Sztuki do Wisły przyjeżdżali znakomici polscy artyści: pisarze, malarze, aktorzy. Odbywały się koncerty i wystawy. W sali Domu Zdrojowego wygłaszali swe odczyty Jarosław Iwaszkiewicz, Zofia Nałkowska, Rafał Malczewski, Karol Irzykowski i wzbudzający kontrowersje Stanisław Ignacy Witkiewicz Witkacy. Wisłę odwiedził również popularny śpiewak i aktor Jan Kiepura.
W 1937 doszło do konfliktu między znowu przeżywającym problemy psychiczne i prowokującym publiczność Wikacym i Irzykowskim. Wówczas Irzykowski nazwał Witkiewicza grafomanem i psychopatą, który chce zbić majątek na eksponowaniu swojej choroby. Z kolei Witkacy poczęstował go epitetem głupiec…
W Wiśle powstaje Zameczek Prezydenta RP
Należy jeszcze wspomnieć Zameczek Prezydenta RP na stoku Zadniego Gronia w Wiśle-Czarnem. Wzniesiono go w latach 1929 – 1931 według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza, nawiązującego do średniowiecznego zamku. Budowlę, powstałą ze składek społeczeństwa śląskiego, przekazano jako rezydencję prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu wraz z honorowym obywatelstwem Wisły.
W czasie II wojny światowej zameczek służył jako rezydencja wypoczynkowa niemieckich dygnitarzy. Po wojnie należał do Rady Ministrów i kopalni węgla kamiennego „Pniówek”. Obecnie jest znowu własnością kancelarii prezydenta RP.
Prezydent Ignacy Mościcki odsłania pomnik „Źródeł Wisły”
W dniu 22 sierpnia 1937 roku prezydent Mościcki dokonał uroczystego odsłonięcia pomnika „Źródeł Wisły” dłuta jednego z najwybitniejszych polskich artystów Konstantego Laszczki. Pomnik miał przedstawiać rzekę łączącą wszystkie ziemie polskie od gór do morza. Podczas drugiej wojny światowej Niemcy zniszczyli rzeźbę.
Ponieważ oryginalna forma odlewu dzieła artysty Laszczki nie zachowała się, odsłonięty 13 czerwca 2014 roku przez prezydenta Bronisława Komorowskiego pomnik, wykonany przez Grzegorza Łagowskiego, nie jest jego wierną kopią, jednak nawiązuje do przedwojennego pierwowzoru.
Ekspozycja na Placu Hoffa będzie dostępna aż do 20 listopada. Natomiast w 12 listopada o godz. 16.00 odbędzie się promocja katalogu wystawy „Wisła na dawnej pocztówce”. Organizatorzy proszą o zachowanie bezpiecznej odległości podczas zwiedzania wystawy.
(gam)
