„W zdrowym ciele zdrowy duch – strategie budowy dobrostanu człowieka i społeczeństwa w programach odnowy ezoteryków Śląska Cieszyńskiego”

Beata Tyrna
E-mail: indi@zwrot.cz

W środę, 24 sierpnia 2022 r. o godz. 17.00, dr hab. Agata Świerzowska, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego wygłosi prelekcję pt. „W zdrowym ciele zdrowy duch – strategie budowy dobrostanu człowieka i społeczeństwa w programach odnowy ezoteryków Śląska Cieszyńskiego”.

Jest to trzeci z serii trzech wykładów poświęconych alternatywnym formom duchowości ziemi cieszyńskiej. Organizuje je Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie we współpracy z Książnicą Cieszyńską oraz Kongresem Polaków w Republice Czeskiej.

Trzy letnie wykłady zostaną zorganizowane w ramach grantu „Koncepcje odnowy świata i człowieka w programach polskich grup ezoterycznych Śląska Cieszyńskiego od 1918 roku do lat siedemdziesiątych XX wieku”. Jego celem jest zbadanie i krytyczna analiza programów alternatywnej duchowości i związanych z nimi koncepcji odnowy: świata, Polski, religii i człowieka, które rozwijały się poza środowiskami oficjalnych Kościołów chrześcijańskich na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX stulecia do lat siedemdziesiątych XX wieku. Programy te zostały określone jako alternatywne, ponieważ niejednokrotnie znacznie wykroczyły poza ramy praktyk i poglądów głoszonych w tradycyjnych środowiskach wyznaniowych, działających na wskazanym terenie. Jednocześnie stały się one jednym z wyrazów krystalizacji poczucia polskości na Śląsku Cieszyńskim.

Od stycznia tego roku naukowcy z polskich i czeskich ośrodków akademickich badają te kwestie w ramach projektu pt. „Programy alternatywnej duchowości na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX w. do lat 70. XX wieku”. Jego kierowniczką jest dr hab. Izabela Trzcińska pracująca na Wydziale Humanistycznym Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, a przedsięwzięcie wsparł finansowo minister edukacji i nauki w ramach programu pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa”.

Zdaniem naukowców wstępne badania pozwalają przyjąć hipotezę, że polska duchowość alternatywna na Śląsku Cieszyńskim stanowi swoistą syntezę tradycji romantycznych, wielkiego zainteresowania ludowością, a jednocześnie postulatów nowej nauki charakterystycznych dla pozytywizmu, następnie popularnych w kulturze Zachodu ruchów ezoterycznych, przede wszystkim teozofii i spirytyzmu, a także indywidualistycznej wykładni chrześcijaństwa.

Programy głoszone we wszystkich środowiskach alternatywnej duchowości Śląska Cieszyńskiego były zazwyczaj zogniskowane wokół oczekiwania Nowej Ery i związanej z nią idei głębokiej transformacji człowieka i świata. Jej nadejście wiązano również z odrodzeniem Polski, jej państwowości i kultury oraz z podkreśleniem jej roli w dziejowym procesie przemian. Dlatego działania ludzi zainteresowanych niszowymi koncepcjami duchowości przeradzały się w konkretne programy odnowy różnych aspektów życia. W tym kontekście duchowość traktowano jako przeciwwagę i uzupełnienie instytucjonalnej religijności. Propagowano zdrowy styl życia opierający się na uprawianiu ćwiczeń fizycznych, wprowadzaniu zdrowej i zbilansowanej diety, codziennej dyscypliny, nierzadko medycyny alternatywnej, etc. Wszystkie te zainteresowania znalazły żywe odbicie w działalności wydawniczej obejmującej druk czasopism, różnorodnych książek, w tym poradników i powieści, a także druków ulotnych i innych źródeł.

Większość liderów alternatywnych nurtów duchowości w międzywojniu była zwolennikami przyłączenia Śląska do Polski, a także uznawała wiodącą (także w sensie duchowym) rolę marszałka Józefa Piłsudskiego. Wybuch II wojny światowej, a następnie czasy komunizmu wyznaczyły kres tej postaci alternatywnej duchowości. Jej zwolennicy, którzy przeżyli okupację, byli niejednokrotnie prześladowani przez komunistyczne służby, także w Czechosłowacji.

(mat.pras)